Month: December 2021

B. Kiss Mátyás, Mérce

Post author By Enrico Campo
Post date December 28, 2021

A félreértett Marx. Marcello Musto: Egy „másik” Marx
Marx a történelem talán legfélreértettebb szerzője. Nemcsak ellenségei, de gyakran hívei is alaposan félreolvasták. Marcello Musto szerint a félreértések legfőbb oka az életmű befejezetlensége. Marx életében viszonylag keveset publikált, s legtöbb írását félbehagyta. Még A tőke is „befejezetlen remekmű” – a gigantikus anyaggyűjtés után nem maradt ereje a hatalmas vállalkozás lezárására. Mindvégig új ismeretek beépítésére, szellemi horizontjának bővítésére törekedett. Önmagát rigorózusan felülbírálta, eredményeivel gyakran elégedetlen volt. Utóbb mégis dogmatikus és leegyszerűsítő rendszert hoztak létre írásai alapján. Az erőszakos vulgarizáció a kritikai filozófiát sekélyes világmagyarázattá változtatta, s éppen azt ölte ki a marxi gondolkodásból, ami korunk számára a legfontosabb: a fennálló rend könyörtelen bírálatát.
Musto leszámol a mítoszokkal és hazugságokkal. Tiszta és követhető érveléssel mutatja ki, hogy Marx nem az a vaskalapos gazdasági determinista, eurocentrikus filozófus, akinek a közvélekedés hiszi. Egy „másik” Marxot mutat meg: azt a Marxot, akinek nagyon is eleven mondanivalója van korunk számára. Filológiai alapossággal tárja föl gondolatvilágának alakulását, láthatóvá téve a folyamatot, melynek során az idős Marx hallgatólagosan felülbírálja néhány közismert ifjúkori tételét. Ám eközben mégsem esik át a ló túloldalára, s azon álláspontokat is cáfolja, melyek egyoldalúan akarják kijátszani egymás ellen az ifjú és idős Marx nézeteit, figyelmen kívül hagyva az életmű szerves alakulását.
A kötet nem szisztematikus monográfia, hanem hosszabb-rövidebb tanulmányok gyűjteménye. Musto mindjárt legelső írásában érthetővé teszi, hogy – Tamás Gáspár Miklós megfogalmazásával – miért filológiai „lidércnyomás” a marxi hagyaték. Egy másik fontos, elméleti alapozónak is kiváló tanulmányában az elidegenedés filozófiai jelentését járja körül. A könyv nemcsak a tudós, de a politikus Marxot, az Internacionálé szervezőjét is elénk állítja, ismét eloszlatva néhány tévhitet. A kötet utolsó részei az idős Marxot állítják a középpontba, aki immár végleg leszámol a történelem egyenes vonalú és eurocentrikus felfogásával, s eközben határozott antikolonialista állásfoglaláshoz jut el.
A könyv remek ugródeszka a marxi gondolatokkal ismerkedő olvasó számára, akárcsak Artner Annamária Marx 200 című, szintén az Eszmélet Zsebkönyvtárban megjelent műve. Míg Artner a gazdaságelméletre, Musto inkább a filozófiára (legfőképp a történelemfelfogásra) fókuszál. Nagy szükség van az ilyen könyvekre, hiszen Marx ma is elengedhetetlen a kapitalizmus alapvető logikájának megértéséhez, ahogy ezt számos jelentős baloldali gondolkodó bizonyította (Derridától és Žižektől egészen Tamás Gáspár Miklósig).

Tags Hungarian

Journalism

O fascínio da teoria da alienação

Post author By Ksenia Arapko
Post date December 27, 2021

A compreensão inovadora de Marx da alienação do trabalho é parte inestimável de seu pensamento. Para Marx, a alienação era fundamental para a compreensão do capitalismo e sua superação.

A alienação foi uma das questões mais importantes e debatidas do século XX e a teoria do fenômeno proposta por Karl Marx teve um papel fundamental na construção do conceito. No entanto, ao contrário do que se possa imaginar, a própria teoria da alienação não se desenvolveu de forma linear e a publicação de textos inéditos em que Marx analisou o conceito, marcou um momento significativo na transformação de sua teoria e na sua disseminação no uma escala global.

Nos Manuscritos Econômicos e Filosóficos de 1844, com a categoria de “trabalho alienado”, Marx não apenas estendeu o escopo do problema da alienação da esfera filosófica, religiosa e política para a esfera econômica da produção material, mas também converteu este último em condição indispensável para compreender e superar o primeiro. No entanto, essa primeira elaboração, escrita aos 26 anos, foi apenas o esboço inicial de sua teoria. Embora muitas das teorias marxistas posteriores de alienação tenham sido erroneamente fundadas nas observações incompletas dos Manuscritos Econômicos e Filosóficos de 1844 – que superestimam o conceito de “auto-alienação” (Selbst-Entfremdung) – não devemos esquecer que duas décadas ou mais de pesquisas que Marx fez antes de publicar O Capital produziram uma evolução considerável em seus conceitos.

Nos escritos econômicos das décadas de 1850 e 1860, Marx aprofundou seu pensamento sobre a alienação. As ideias que Marx apresenta nesses textos se destacam por combinar a crítica da alienação na sociedade burguesa com a descrição de uma possível alternativa ao capitalismo.

A longa marcha do conceito de alienação
Em A Fenomenologia do Espírito (1807), Georg W. F. Hegel propôs a primeira elaboração sistemática do problema da alienação. Para descrever o processo pelo qual o Espírito se torna outro na esfera da objetividade, ele adotou os termos Entausserung (estranhamento), Entfremdung (alienação) e Vergegenständlichung (literalmente: “transformar-se em objeto”, normalmente traduzido como “objetificação”). O conceito de alienação desempenhou um papel proeminente nos escritos da esquerda hegeliana. Uma contribuição importante nesse sentido foi a teoria da alienação religiosa proposta por Ludwig Feuerbach em A essência do Cristianismo (1841), ou seja, a ideia de que a religião surge da projeção da própria essência do homem em uma divindade imaginária. Mais tarde, porém, ele desapareceu da reflexão filosófica e nenhum dos pensadores importantes da segunda metade do século XIX considerou o problema. Em suas obras publicadas, Marx raramente usa o termo e a discussão da alienação estava completamente ausente no marxismo da Segunda Internacional (1889-1914).

No entanto, deve-se destacar que durante o período muitos intelectuais desenvolveram outros conceitos, posteriormente associados à alienação. Em A divisão do trabalho social (1893) e O suicídio (1897), Émile Durkheim introduziu o termo “anomia” para designar um conjunto de fenômenos que ocorrem quando as normas que garantem a coesão social entram em crise após uma expansão considerável da divisão do trabalho. As tendências sociais concomitantes às grandes transformações do processo de produção também foram o eixo do pensamento dos sociólogos alemães.

Em A filosofia do dinheiro (1900), Georg Simmel estudou a dominação dos indivíduos por instituições sociais e a crescente impessoalidade das relações humanas. Por sua vez, Max Weber, em Economia e Sociedade(1922), abordou os fenômenos da “burocratização” no plano social e do “cálculo racional” no plano das relações humanas, que definiu como a essência do capitalismo. Mas esses autores pensaram que estavam descrevendo tendências incontroláveis nas relações humanas e suas reflexões foram guiadas pelo desejo de melhorar a ordem política e social existente (e não a substituir por outra).

Devemos a redescoberta da alienação a Georg Lukács, que em História e consciência de classe (1923) introduziu o termo “reificação” (Versachlichung) para descrever o fenômeno do trabalho que opõe o ser humano como algo independente e objetivo e que os domina mediante leis externas e autônomas. Em 1932, o aparecimento dos Manuscritos Econômicos e Filosóficos de 1844, uma obra até então inédita da juventude de Marx, foi um evento decisivo. No âmbito deste trabalho, o conceito de alienação refere-se ao fenômeno pelo qual o produto do trabalho se opõe ao trabalho como algo estranho, como um poder independente do produtor.

Marx definiu quatro formas de alienação do trabalhador na sociedade burguesa: (1) pelo produto de seu trabalho, que se torna um objeto estranho que exerce poder sobre ele; (2) em sua atividade de trabalho, que ele percebe como dirigida contra si mesmo e como se não lhe pertencesse; (3) pela “essência genérica” do homem que se transforma em um ser estranho; e (4) por outros seres humanos e em relação ao seu trabalho e ao objeto do seu trabalho. Ao contrário de Hegel, Marx argumenta que a alienação não coincide com a objetificação em si, mas com um fenômeno particular que ocorre em uma forma precisa de economia: isto é, trabalho assalariado e a transformação dos produtos do trabalho em objetos. Enquanto Hegel apresentava a alienação como uma manifestação ontológica do trabalho, Marx estava convencido de que era a característica de uma época específica de produção: o capitalismo.

Ao contrário, no início do século XX, quase todos os autores que abordaram o problema consideravam que a alienação era um aspecto universal da vida. Em Ser e Tempo(1927), Martin Heidegger tratou a alienação em termos puramente filosóficos. Nesse tipo de fenomenologia da alienação, ele cunhou a categoria “queda” [Verfallen] para se referir à tendência da existência humana de se perder na inautenticidade do mundo circundante. Heidegger não considerou esta queda como uma propriedade negativa e deplorável da qual, “talvez, fases mais avançadas da cultura humana sejam capazes de se desprender”, mas sim como uma “forma existencial de estar-no-mundo”, isto é, como uma realidade que faz parte da dimensão fundamental da história.

Após a Segunda Guerra Mundial, sob a influência do existencialismo francês, a alienação tornou-se um tema recorrente na filosofia e na literatura. Mas foi identificada com um mal-estar difuso do homem na sociedade e uma divisão entre a individualidade humana e o mundo da experiência: uma condição humana intransponível.

Os filósofos existencialistas não propunham uma origem social para a alienação, mas a concebiam como algo inevitavelmente ligado à “facticidade” – perspectiva reforçada, sem dúvida, pelo fracasso da experiência soviética – e à alteridade humana. Marx tentou desenvolver uma crítica da dominação buscando um ponto de apoio em sua oposição às relações capitalistas de produção. Os existencialistas seguiram o caminho inverso: tentaram absorver as partes da obra de Marx que consideravam úteis para suas próprias abordagens, no quadro de um debate puramente filosófico, esvaziado de qualquer crítica histórica específica.

Outro caso foi Herbert Marcuse, que também identificou alienação com objetificação e não com sua manifestação no quadro das relações de produção capitalistas. Em Eros e Civilização (1955), ele se distanciou de Marx e argumentou que a emancipação só poderia ser alcançada por meio da abolição – e não da liberação – do trabalho e da afirmação da libido e do jogo nas relações sociais. Marcuse acabou se opondo à dominação tecnológica em geral, de modo que sua crítica à alienação deixou de visar as relações capitalistas de produção e suas reflexões sobre a mudança social tornaram-se tão pessimistas que muitas vezes incluiu a classe trabalhadora entre eles.

O fascínio irresistível da teoria da alienação
Uma década depois, o termo entrou sociologia americana. A sociologia “mainstream” tratou o problema como referente ao ser humano individual – e não às relações sociais. Focou a pesquisa na busca de soluções sobre a capacidade dos indivíduos de se adaptar à ordem existente – e não em práticas coletivas que visam transformar a sociedade. Esse deslocamento acabou por degradar a análise dos fatores sócio-históricos. Enquanto, na tradição marxista, o conceito de alienação havia contribuído para algumas das mais afiadas críticas ao modo de produção capitalista, a sua institucionalização na esfera da sociologia reduziu a um fenômeno de desajuste indivíduo a normas coletivas. Essas interpretações contribuíram para o empobrecimento teórico do discurso sobre a alienação que, afastando-se esse fenômeno complexo ligado à atividade laboral humana, tornou-se mesmo um fenômeno positivo, um meio de expressar a criatividade. Assim, acabou desaparecendo ao ponto de se tornar praticamente insignificante.

No mesmo período, o conceito de alienação também fez seu caminho para a psicanálise, onde Erich Fromm o utilizou para construir uma ponte com o marxismo. Porém, o filósofo alemão acabou colocando toda a ênfase na subjetividade. A sua noção, sintetizada em Psicanálise da sociedade contemporânea (1955), via a alienação como um modo de experiência em que o indivíduo se percebe como estranho. Ora, isso definia a alienação como vocação. Fromm baseou-se exclusivamente na concepção apresentada por Marx nos Manuscritos Econômicos e Filosóficos de 1844 e mostrou que não compreendia a especificidade e a centralidade do trabalho alienado no pensamento de Marx. Essa lacuna o impedia de dar o devido peso à alienação objetiva (isto é, aquela que afeta o trabalhador no processo de produção e define sua relação com o produto do trabalho).

Na década de 1960, as teorias de alienação entraram em voga e o conceito parecia expressar perfeitamente o espírito da época. Em A sociedade do espetáculo (1967), Guy Debord relacionou a teoria da alienação com a crítica da produção imaterial. Ele argumentou que com a “segunda revolução industrial”, o consumo alienado se tornou, na mesma medida que a produção alienada, um dever das massas. Em A sociedade do consumo (1970), Jean Baudrillard se distanciou da abordagem marxista, ou seja, da centralidade da produção e, assim, também identificou o consumo como o fator fundamental da sociedade moderna.

Então, a era do consumo, em que a publicidade e as pesquisas criam necessidades espúrias e consenso de massa, tornou-se a “era da alienação radical”. No entanto, a popularidade do termo e sua aplicação indiscriminada criaram uma profunda ambiguidade conceitual. Em poucos anos, a alienação tornou-se uma fórmula vazia que cruzou todo o espectro da infelicidade humana e sua amplitude gerou a crença de que se referia a uma situação imutável. Centenas de livros e artigos foram escritos e publicados em todo o mundo.

Foi a época da alienação tout court. Autores de diferentes origens políticas e acadêmicas propuseram diferentes causas para explicar o fenômeno: comercialização, superespecialização, anomia, burocratização, conformidade, consumismo, perda de significado gerado por novas tecnologias, incluindo isolamento pessoal, apatia, marginalização étnica ou social e contaminação ambiental. O debate atingiu um limite paradoxal no contexto acadêmico americano, onde o conceito de alienação sofreu uma distorção real e acabou sendo utilizado pelos defensores daquelas classes contra as quais havia sido elaborado em primeira instância.

Alienação de acordo com Karl Marx
A difusão dos Grundrisse, um manuscrito escrito entre 1857 e 1858 que ganhou popularidade na década de 1970, evidenciou o conceito de alienação que Marx trabalhou em seus escritos maduros. O seu estudo recolheu as observações dos Manuscritos Econômico-Filosóficos de 1844, mas os enriqueceram com uma compreensão muito mais ampla de categorias econômicas e uma análise social mais rigorosa. Nos Grundrisse, Marx usou o termo “alienação” mais de uma vez e argumentou que no capitalismo: “O intercâmbio geral de atividades e produtos, que se tornou a condição de vida de cada indivíduo em particular e é sua condição de reciprocidade [com outros], apresenta-se a si mesmos como estranho, algo independente, como uma coisa. No valor de troca, o vínculo social entre as pessoas é transformado em uma relação social de coisas; a capacidade pessoal, em uma capacidade de coisas”.

Os Grundrisse não foram o único texto maduro incompleto em que Marx abordou a alienação. Cinco anos depois, o esboço da parte VI do primeiro livro de O Capital (1863-1864) estabeleceu uma ligação mais estreita entre a análise econômica e política e o conceito de alienação. Marx então argumentou que “o domínio do capitalista sobre o trabalhador é o domínio das coisas sobre os seres humanos, do trabalho morto sobre o trabalho vivo e do produto sobre o produtor. Na sociedade capitalista, a transposição da produtividade social do trabalho para os atributos materiais do capital promove uma verdadeira personificação das coisas e uma reificação das pessoas, e cria a aparência de que as condições materiais de trabalho não estão sujeitas ao trabalhador, ao contrário, é aquele que está sujeito a eles.

O progresso que essa concepção representa em comparação com os primeiros escritos também é evidente na famosa seção de O Capital (1867), intitulada “O fetichismo das mercadorias”. Segundo Marx, na sociedade capitalista, as relações entre as pessoas não são apresentadas como relações sociais, mas como “relações sociais entre coisas”. Este fenômeno é o que ele chamou de “o fetichismo que se liga aos produtos do trabalho assim que são produzidos como mercadorias, e que é inseparável da produção de mercadorias”. Em qualquer caso, o fetichismo da mercadoria não substituiu a alienação dos escritos da juventude. Marx continuou a argumentar que na sociedade burguesa, as qualidades e relações humanas tornam-se qualidades e relações das coisas. Essa teoria – que antecipa o que Lukács chamaria de reificação – ilustra o fenômeno do ponto de vista das relações sociais, enquanto o conceito de fetichismo aborda a mesma questão do ponto de vista das mercadorias.

A difusão de todos esses escritos de Marx abriu caminho para uma concepção de alienação diferente de todas aquelas que se tornaram hegemônicas na sociologia e na psicologia. É uma concepção voltada para a superação da alienação na prática; ou seja, para a ação política dos movimentos sociais, partidos e sindicatos que se mobilizam para transformar as condições de vida e de trabalho da classe trabalhadora. A publicação desses textos, que – após a edição dos Manuscritos Econômicos e Filosóficos de 1844 em 1930 – poderíamos chamar de “segunda geração” dos escritos de Marx sobre a alienação, não apenas forneceu uma base teórica coerente para os novos estudos do fenômeno, mas também uma plataforma ideológica anticapitalista a serviço do extraordinário movimento social e político que então varreu o mundo. A alienação deixou os livros de filósofos e salas de conferências universitárias, tomou conta das ruas e locais de trabalho e tornou-se uma crítica geral da sociedade burguesa.

Nas últimas décadas, o mundo do trabalho sofreu uma derrota histórica e a esquerda ainda enfrenta uma crise profunda. Com o neoliberalismo, voltamos a um sistema de exploração que em muitos aspectos é semelhante ao do século XIX. Claro, Marx não tem uma resposta para todos os nossos problemas, mas ele fez as perguntas essenciais. Em uma sociedade dominada pelo mercado e pela competição entre os indivíduos, a redescoberta do conceito de alienação de Marx fornece uma ferramenta crítica indispensável, tanto para compreender o passado quanto para criticar o capitalismo contemporâneo.

Tradução: Eleutério Prado

Tags Portuguese

Reviews

Comitè De Redació, Catarsi

Post author By Enrico Campo
Post date December 23, 2021

El passat 7 de setembre, es va celebrar al Casal Autogestionat de Ciutat Vella la presentació dels dos llibres de Marcello Musto recentment publicats, L’últim Marx (Tigre de Paper) i De regreso a Marx (Bellaterra Edicions). Es van presentar amb la forma d‘una conversa entre Xabier Gracia, membre del Seminari Taifa i del web Marxismocritico. Des de Catarsi, reproduïm el contingut en forma de relatoria, alhora que fem disponible l’àudio de la xerrada a través de Catarsi Debats, el repositori digital on hi trobareu xerrades, entrevistes i debats realitzats per la revista.

Dues crisis internacionals en menys d’una dècada deixen la teoria neoliberal i l’autoregulació de l’economia com una cosa que s’assembla més a una mística eclesiàstica que a una ciència amb la mínima rigorositat. D’aquest fet s’explica la recuperació de Marx en l’última dècada per ajudar-nos a entendre la societat en la qual vivim i a més, plantejar-ne la transformació.

Les lectures actuals estan canviant respecte als anys 50, 60 i 70. Ara es busca Marx en origen, defugint de les interpretacions de tercers a través de manuals. Xabier Gràcia (editor de Marxismo Crítico i del Seminari d’Economia Crítica Taifa), considera que estem en un moment molt bonic pel marxisme, es llegeix El capital a la vegada que apareixen nous escrits de Marx, gran part gràcies al treball exhaustiu de varis investigadors en les Mega2. Estan sorgint textos de Marx, sobretot dels últims anys de vida, amb un perfil més centrat en l’antropologia i la història. Emmarcats en aquesta cerca de trencar amb lectures del passat i anar a Marx en origen ens trobem en una conversa en obert entre Xabier Gràcia i Marcello Musto (sociòleg i professor a la Universitat de York) sobre els llibres L’últim Marx i De regreso a Marx editats recentment per Tigre de Paper i Bellaterra Edicions, respectivament.

En el marxisme de postguerra hi prevalen textos com la inacabada Ideologia alemanya (escrita entre 1845-1846), la Crítica de la Filosofia (1843-1844), La qüestió jueva (1844) i La Misèria de la filosofia (1847), textos de major popularitat i divulgació que El capital (1867). Quelcom fàcil d’entendre atès que aquests textos són més agraïts de llegir. Les lectures de l’actualitat qüestionen moltes interpretacions del passat. Alguns exemples són el pes del materialisme històric, un concepte que actualment es planteja si té vinculació amb Marx o bé és un afegit d’Engels. També inclouríem la divisió entre superestructura i estructura, en què es pressuposa una divisió dicotòmica entre economia i cultura on la primera afecta de forma unidireccional a la segona. O finalment, la centralitat que tenia l’alienació durant els anys seixanta per sobre del desenvolupament i tendències del capital, una lectura provinent de la filosofia que fàcilment feia caure en interpretacions psicologistes o individualistes del comportament, i no com un fenomen social. Venim d’una època en què s’han fet lectures simplistes i carregades de mecanicismes. En canvi, ara sembla que hi ha un gir de la filosofia a l’economia, a la vegada que s’afegeixen altres disciplines com l’antropologia, l’ecologia, la física, i la història dels països colonitzats i se’ns evidencia un Marx molt més complex, dubitatiu i més humanista.

Les recents obres de Musto parlen d’aquest Marx. Recuperen l’autor en origen i cerquen humanitzar-lo. Amb un to provocatiu ens explica que ha escrit els seus llibres gràcies al seus estudiants de la universitat i en contra d’aquests. Musto pretén trencar amb aquells que veuen Marx com un intel·lectual centrat en el conflicte Capital-Treball, un home gran, eurocèntric i una mica racista.

Més enllà de ser conegut a Alemanya com a director de la Neue Rheinische Zeitung: Organ der Demokratie (la Nova Gaseta Renana: Òrgan de Democràcia), va ser un home amb una gran participació política, especialment durant la I Internacional. Una organització i època que sovint magnifiquem. La I Internacional va ser una organització petita amb grans dificultats, i com explica Musto, si sobredimensionem fets del passat, ens queda una actualitat depriment sense possibilitats emancipatòries.

Així com l’organització tenia dificultats, la vida personal de Marx no van ser precisament un camí de roses. Ell va ser un home que ràpidament s’allunyaria de la dimensió més política, passaria grans parts de la seva vida malalt (ell i la seva família), en la precarietat, i només podia escriure en certs moments de la vida, així s’explica la gran quantitat d’escrits i projectes iniciats que mai arribaria a acabar. Se li afegia a aquest fet les difícils col·laboracions amb els partits polítics europeus amb qui mantenia una relació tensa i n’era molt crític. Els criticava per idealistes, per buscar solucions abstractes, acabades i universals. Traslladaria queixes com la Crítia al Programa de Gotha, una carta privada on critica durament els dirigents alemanys i que Engels només publicarà després de la mort de Marx.

La publicació post mortem serà la condició majoritària dels seus textos, dels quals encara ens en queden una gran quantitat per descobrir. Actualment s’han trobat al voltant de 200 quaderns escrits per ell, que contenen síntesis de llibres, comentaris i notes que deixava en els seus incansables estudis.

Va ser un autor que pretenia entendre-ho tot. Concebia el capitalisme en una escala mundial, volia observar com es modificaven les societats en les transformacions del sistema, com aquest sistema prenia una direcció internacional i multilineal. Musto, parafrasejant a Marx, diu «jo escric com una obra artística i no puc publicar la primera part si no ho tinc tot». Per aquest motiu trobem que reescriu i revisa les seves publicacions, realitza investigacions profundament rigoroses, i cerca la coherència entre textos. Per això, Marx va ser un mestre de l’obra inacabada. Té escrits sobre antropologia, ecologia, geografia, etc. També trobem com en els últims anys de vida mou la seva atenció del centre d’Europa —Anglaterra principalment— cap a altres parts del món, especialment Estats Units i Rússia. Busca estadístiques, es dedica a aprendre rus per comprendre les fonts primàries, entra en contacte amb els Populistes Russos (els anticapitalistes existents a finals del s. XIX), etc.

És així com Musto i Gràcia coincideixen amb la invalidesa que el pensament marxià fos eurocèntric. Els textos més coneguts ens expliquen història i processos de canvis i transformació del capitalisme a Europa, però les preocupacions del Marx vell i els seus estudis invaliden la idea que defensés l’existència d’una filosofia de la història vàlida per a totes les societats.

Per això podríem desmarcar l’autor de les expectatives etapistes que van traslladar-se en la II i III Internacional i que s’arrossegarien durant dècades, on s’esperaven processos lineals fins a arribar a la revolució socialista. A finals del. s. XIX i inicis del XX els principals partits comunits europeus interpretaven un etapisme que consistia en una primera revolució democràtico-burgesa i després ja arribaria la revolució socialista. Descartaven la possibilitat de vies particulars cap aquest socialisme aprofitant les formes de propietat comunal precapitalistes.

A causa del canvi de conjuntura des de la crisi de 2008, i ara amb la gestió capitalista d’aquesta crisi sanitària, la societat busca alternatives. En aquesta cerca, Marx es presenta com una oportunitat, ja que continua sent el pensador de la radicalitat, de la lluita per totes les formes d’emancipació i alliberament.
En contra aquesta idea, Marx simpatitzava amb les posicions dels Populistes russos, que no creien en l’etapisme, ni esperaven les condicions polítiques i materials per pal de fer la revolució, un fenomen que no arriba sol, sinó que es provoca. Aquestes simpaties i visió quedaran clarament plasmades en les conegudes cartes (1881) amb la populista russa Vera I. Zasulich on destaca la importància i pervivència de les formes de propietat comunal arcaica que es trobaven a Rússia. La importància de què es llegeix en Marx segons els interessos polítics del moment, ho veiem clarament exemplificat en la popularitat o no d’aquestes cartes depenent de la geografia. Aquestes cartes han tingut popularitat en els debats estratègics dels processos revolucionaris d’Amèrica Llatina al s. XX i inicis del XXI, on encara perviuen les formes de propietat comunal precapitalistes. Les lectures etapistes del marxisme oferien posicions on se’n podia extreure poc més que la democràcia, en canvi, de les lectures que veuen el potencial en les formes relacionals no-capitalistes, se n’extreia un potencial revolucionari .

Les mirades de l’autor alemany també passaran per Mèxic, denunciant les polítiques d’extermini. Edward Said parla de l’orientalisme de Marx en denunciar la presència colonial dels anglesos a l’Índia, com aquests havien empitjorat les condicions de l’agricultura i causar fams (una posició impopular, inclús entre els partits comunistes). Una posició similar tindria amb les colonitzacions franceses a Argèlia, on faria l’últim viatge de la seva vida, i en denunciaria la destrucció de les relacions comunals que es mantenien al país.

Arribant al final de la conversa entre Xabier Gràcia i Marcello Musto, intervé Miren Etxezarreta (Catedràtica Emèrita d’Economia a la Universitat Autònoma de Barcelona) que avisa: no cal tenir Marx com un mite, també hi ha una tendència a presentar un Marx desconegut que serà la clau de volta que tot ho desvetlla, no hem d’esperar que ell ho sabés tot.

Musto respon que cert, però no podem negar l’existència d’un nou Marx, bàsicament perquè hem begut en el passat dels seus textos filtrats i molt poc publicats. A l’Institut de Marxisme-Leninisme de Moscú hi havia vuitanta persones treballant en l’estudi de l’autor de Trèveris, a l’Institut de Berlín, quaranta persones. Això fa un total de cent vint persones treballant exclusivament en la seva obra, i parlem d’un autor que ha tingut un impacte teòric com no n’ha tingut cap altre. Amb aquesta situació es fa més que evident la pregunta ¿com és que tants anys després no s’ha publicat tot? Hi ha hagut molts anys un interès darrere per crear un mite que no era real, i descartar textos seus deliberadament per tal de convertir el marxisme en una ideologia de legitimació de l’acció estatal del bloc socialista.

Tot i això, és cert que no podem llegir els textos de Marx com si fossin una Bíblia, el mateix autor canviava constantment els seus escrits una vegada publicats, així que ens seria una tasca impossible. Però hem de reconèixer que és el socialista que més ens ha ajudat a entendre els fonaments del capitalisme, i les diferències entre aquest sistema i una societat diferent, i ara el podem entendre millor. Així, estem llegint l’actualitat sense incrustacions del passat amb idees que no tenen a veure amb ell, i per tant recuperant la possibilitat de desenvolupar una societat diferent.

A això, Xabier Gràcia hi afegeix que aquesta recuperació de Marx ha coincidit paradoxalment amb un reflux dels moviments emancipatoris. Però a causa del canvi de conjuntura des de la crisi de 2008, i ara amb la gestió capitalista d’aquesta crisi sanitària, la societat busca alternatives. En aquesta cerca, Marx es presenta com una oportunitat, ja que continua sent el pensador de la radicalitat, de la lluita per totes les formes d’emancipació i alliberament.

No hem d’estudiar Marx des d’una posició d’autoritat, sinó per aprendre a pensar, pensar amb Marx i fer-ho des de la seva visió, en què els resultats es converteixen en condicions i les condicions en resultats. Anar més enllà dels salaris i les formes de consciència que genera la societat mercantil, que no visualitzen les condicions d’explotació, pensar críticament el capitalisme, els impactes de la seva transformació a Occident i al Tercer món evidenciar les formes de consciència i mistificacions en les quals vivim. Hem de concebre aquest autor des d’un humanisme radical, que situa l’home al centre, i un teòric de la llibertat que té per objectiu que puguem exercir la llibertat des de les condicions de possibilitat.

Tags Catalan

Journalism

La teoría de la alienación de Marx

Post author By Ksenia Arapko
Post date December 20, 2021

La alienación fue uno de los temas más importantes y debatidos del siglo veinte y la teoría del fenómeno propuesta por Karl Marx jugó un rol fundamental en la creación del concepto. Sin embargo, contra lo que uno podría imaginar, la teoría de la alienación en sí misma no se desarrolló de manera lineal, y la publicación de textos inéditos en los que Marx analizó el concepto, definió un momento significativo en la transformación de su teoría y en su diseminación a escala global.

En los Manuscritos económico y filosóficos de 1844, con la categoría de «trabajo enajenado», Marx no solo extendió el alcance del problema de la alienación de la esfera filosófica, religiosa y política a la esfera económica de la producción material, sino que también convirtió a la última una condición indispensable de la comprensión y superación de la primera. Con todo, esta primera elaboración, escrita a los 26 años, no fue más que el bosquejo inicial de su teoría. Aunque muchas de las teorías marxistas de la alienación posteriores se fundaron erróneamente en las observaciones incompletas de los Manuscritos económico y filosóficos de 1844 —que sobrestiman el concepto de «autoalienación» (Selbst-Entfremdung)—, no debemos olvidar que las más de dos décadas de investigación que Marx emprendió antes de publicar El capital conllevaron una evolución considerable de sus conceptos.

En los escritos económicos de las décadas de 1850 y 1860, Marx profundizó su pensamiento sobre la alienación. Las ideas que Marx presenta en esos textos destacan por combinar la crítica de la alienación en la sociedad burguesa con la descripción de una alternativa posible al capitalismo.

La larga marcha del concepto de alienación
En La fenomenología del espíritu (1807), Georg W. F. Hegel propuso la primera elaboración sistemática del problema de la alienación. Con el fin de describir el proceso mediante el cual el Espíritu deviene otro en la esfera de la objetividad, adoptó los términos Entausserung («extrañamiento»), Entfremdung («alienación») y Vergegenständlichung (literalmente: «convertir-en-un-objeto», traducido usualmente como «objetivación»). El concepto de alienación ocupó un rol destacado en los escritos de la izquierda hegeliana. Una importante contribución en este sentido es la teoría de la alienación religiosa propuesta por Ludwig Feuerbach en La esencia del cristianismo (1841), es decir, la idea de que la religión surge de la proyección de la propia esencia del hombre en una deidad imaginaria. Pero después desapareció de la reflexión filosófica y ninguno de los pensadores importantes de la segunda mitad del siglo XIX se detuvieron en el problema. En sus obras publicadas en vida, Marx rara vez utiliza el término, y la discusión sobre la alienación estuvo completamente ausente del marxismo de la Segunda Internacional (1889-1914).

No obstante, cabe destacar que durante el período muchos intelectuales desarrollaron otros conceptos, posteriormente asociados al de alienación. En La división del trabajo social (1893) y en El suicidio (1897), Émile Durkheim introdujo el término «anomia» para designar un conjunto de fenómenos que se producen cuando las normas que garantizan la cohesión social entran en crisis tras una ampliación considerable de la división del trabajo. Las tendencias sociales concomitantes a las grandes transformaciones del proceso de producción también fueron el eje del pensamiento de los sociólogos alemanes. En La filosofía del dinero (1900), Georg Simmel estudió la dominación que ejercen las instituciones sociales sobre los individuos y la impersonalidad creciente de las relaciones humanas. Por su parte, Max Weber, en Economía y sociedad (1922), abordó los fenómenos de la «burocratización» a nivel social y del «cálculo racional» a nivel de las relaciones humanas, a los que definió como la esencia del capitalismo. Pero estos autores pensaban que estaban describiendo tendencias imparables de las relaciones humanas y sus reflexiones estuvieron guiadas por el deseo de mejorar el orden político y social existente (no el de reemplazarlo por uno distinto).

Debemos el redescubrimiento de la alienación a Georg Lukács, quien en Historia y conciencia de clase (1923) introdujo el término «reificación» (Versachlichung) para describir el fenómeno del trabajo que se opone a los seres humanos como algo independiente y objetivo, y los domina mediante leyes externas y autónomas. En 1932, la aparición de los Manuscritos económicos y filosóficos de 1844, obra de juventud de Marx inédita hasta entonces, fue un acontecimiento decisivo. En el marco de esa obra, el concepto de alienación remite al fenómeno por el cual el producto del trabajo se opone al trabajo como algo ajeno, como un poder independiente del productor. Marx definió cuatro formas de alienación del trabajador en la sociedad burguesa: (1) por el producto de su trabajo, que se convierte en un objeto extraño que ejerce un poder sobre él; (2) en su actividad laboral, a la que percibe como dirigida contra sí mismo y como si no le perteneciera; (3) por la «esencia genérica» del hombre que se transforma en un ser ajeno; y (4) por otros seres humanos y en relación con su trabajo y con el objeto de su trabajo. A diferencia de Hegel, Marx sostiene que la alienación no coincide con la objetivación en sí misma, sino con un fenómeno particular que se produce en una forma precisa de economía: es decir, el trabajo asalariado y la transformación de los productos del trabajo en objetos autónomos de los productores. Mientras que Hegel presentaba la alienación como una manifestación ontológica del trabajo, Marx estaba convencido de que era el rasgo de una época de producción específica: el capitalismo.

Por el contrario, a comienzos del siglo veinte, casi todos los autores que abordaron el problema consideraban que la alienación era un aspecto universal de la vida. En Ser y tiempo (1927), Martin Heidegger trató la alienación en términos puramente filosóficos. En esa especie de fenomenología de la alienación, acuñó la categoría «caída» [Verfallen] para referirse a la tendencia de la existencia humana a perderse a sí misma en la inautenticidad del mundo circundante. Heidegger no consideraba esta caída como una propiedad negativa y deplorable de la que, «tal vez, etapas más avanzadas de la cultura humana sean capaces de de despojarse», sino más bien como un «modo existencial de ser-en-el-mundo», es decir, como una realidad que forma parte de la dimensión fundamental de la historia.

Después de la Segunda Guerra Mundial, bajo influencia del existencialismo francés, la alienación se convirtió en un tema recurrente tanto en la filosofía como en la literatura. Pero fue identificada con un malestar difuso del hombre en la sociedad y una división entre la individualidad humana y el mundo de la experiencia: una insuperable condition humaine. Los filósofos existencialistas no propusieron un origen social de la alienación, sino que la concibieron como algo vinculado inevitablemente a la «facticidad» —perspectiva reforzada, sin duda, por el fracaso de la experiencia soviética— y a la otredad humana. Marx intentó desarrollar una crítica de la dominación buscando asidero en su oposición a las relaciones de producción capitalistas. Los existencialistas siguieron el camino inverso: intentaron absorber las partes de la obra de Marx que consideraban útiles para sus propios enfoques, en el marco de un debate meramente filosófico, vaciado de toda crítica histórica específica.

Otro caso fue Herbert Marcuse, quien también identificó la alienación con la objetivación en vez de con su manifestación en el marco de las relaciones de producción capitalistas. En Eros y civilización (1955) se distanció de Marx y argumentó que la emancipación solo podría ser alcanzada mediante la abolición —no la liberación— del trabajo y la afirmación de la libido y del juego en las relaciones sociales. Marcuse terminó oponiéndose a la dominación tecnológica en general, de modo que su crítica de la alienación dejó de apuntar contra las relaciones de producción capitalistas, y sus reflexiones sobre el cambio social se volvieron tan pesimistas que muchas veces llegó a incluir a la clase obrera entre los sujetos que operaban en defensa del sistema.

La fascinación irresistible de la teoría de la alienación
Una década más tarde, el término entró en la sociología estadounidense. La sociología dominante trató el problema como si hiciera referencia al ser humano individual, no a las relaciones sociales, y centró la búsqueda de soluciones en la capacidad de los individuos para adaptarse al orden existente, no en las prácticas colectivas que buscan transformar la sociedad. Este desplazamiento terminó degradando el análisis de los factores socio-históricos. Mientras que, en la tradición marxista, el concepto de alienación había contribuido a algunas de las críticas más agudas del modo de producción capitalista, su institucionalización en la esfera de la sociología lo redujo a un fenómeno de inadaptación individual a las normas colectivas. Estas interpretaciones contribuyeron al empobrecimiento teórico del discurso sobre la alienación que, alejándose de aquel fenómeno complejo vinculado a la actividad laboral humana, incluso llegó a convertirse en un fenómeno positivo, en un medio de expresar la creatividad. Por lo tanto, terminó diluyéndose al punto de volverse virtualmente insignificante.

Durante el mismo período, el concepto de alienación también se abrió paso en el psicoanálisis, donde Erich Fromm lo utilizó para construir un puente con el marxismo. Sin embargo, el filósofo alemán terminó colocando todo el énfasis en la subjetividad, y su noción de alienación, sintetizada en Psicoanálisis de la sociedad contemporánea (1955) como un modo de experiencia en que el individuo se percibe como extraño, terminó de definir su vocación individual. Fromm se basó exclusivamente en la concepción expuesta por Marx en los Manuscritos económicos y filosóficos de 1844, y mostró no comprender la especificidad y la centralidad del trabajo enajenado en el pensamiento de Marx. Esta laguna impidió que otorgara su debido peso a la alienación objetiva (es decir, la que afecta al trabajador en el proceso de producción y define su relación con el producto del trabajo).

En los años 1960 las teorías de la alienación se pusieron de moda y el concepto parecía expresar a la perfección el espíritu de la época. En La sociedad del espectáculo (1967), Guy Debord vinculó la teoría de la alienación con la crítica de la producción inmaterial. Argumentó que con la «segunda revolución industrial», el consumo alienado se había convertido, en igual medida que la producción alienada, en un deber de las masas. En La sociedad de consumo (1970), Jean Baudrillard se distanció del enfoque marxista, es decir, la centralidad de la producción, y también identificó al consumo como el factor fundamental de la sociedad moderna. Entonces, la época del consumo, en la que la publicidad y las encuestas crean necesidades espurias y consensos de masas, se convirtió en la «época de la alienación radical». Sin embargo, la popularidad del término y su aplicación indiscriminada crearon una profunda ambigüedad conceptual. En pocos años, la alienación se convirtió en una fórmula vacía que atravesaba todo el espectro de la infelicidad humana y su amplitud generó la creencia de que remitía a una situación inmodificable. Se escribieron y publicaron cientos de libros y artículos en todo el mundo. Fue la época de la alienación tout court. Autores de distinta formación política y académica propusieron distintas causas para explicar el fenómeno: mercantilización, superespecialización, anomia, burocratización, conformismo, consumismo, pérdida de sentido generada por las nuevas tecnologías, incluso aislamiento personal, apatía, marginación étnica o social y contaminación ambiental. El debate alcanzó un límite paradójico en el contexto académico estadounidense, donde el concepto de alienación sufrió una verdadera distorsión y terminó siendo utilizado por los defensores de aquellas clases contra las cuales había sido elaborado en primera instancia.

La alienación según Karl Marx
La difusión de los Grundrisse, manuscrito redactado entre 1857 y 1858 que ganó popularidad a comienzos de los años 1970, evidenció el concepto de alienación con el que trabajaba Marx en sus escritos de madurez. Su estudio retomaba las observaciones de los Manuscritos económicos y filosóficos de 1844, pero las enriquecía con una comprensión mucho más amplia de las categorías económicas y un análisis social más riguroso. En los Grundrisse, Marx utilizó más de una vez el término «alienación» y argumentó que, en el capitalismo: «El intercambio general de las actividades y de los productos, que se ha convertido en condición de vida para cada individuo particular y es su condición recíproca [con los otros], se presenta ante ellos mismos como algo ajeno, independiente, como una cosa. En el valor de cambio el vínculo social entre las personas se transforma en relación social entre cosas; la capacidad personal, en una capacidad de las cosas» [Grundrisse, Ed. S. XXI, tomo 1, pp. 84-85).

Los Grundrisse no eran el único texto incompleto de madurez donde Marx abordó la alienación. Cinco años después, el borrador de la parte VI del libro primero de El capital (1863-1864) estableció un vínculo más estrecho entre los análisis económicos y políticos y el concepto de alienación. Marx argumentó entonces que «la dominación del capitalista sobre el trabajador es la dominación de las cosas sobre los seres humanos, del trabajo muerto sobre el trabajo vivo y del producto sobre el productor. En la sociedad capitalista, la transposición de la productividad social del trabajo en los atributos materiales del capital promueve una verdadera personificación de las cosas y una reificación de las personas, y crea la apariencia de que las condiciones materiales del trabajo no están sometidas al trabajador, sino que es él quien está sometido a ellas».

El progreso que representa esta concepción frente a los escritos tempranos es evidente también en la famosa sección de El capital (1867) titulada «El fetichismo de la mercancía». Según Marx, en la sociedad capitalista, las relaciones entre las personas no se presentan como relaciones sociales, sino como «relaciones entre cosas». Este fenómeno es lo que denominó «el fetichismo que se adhiere a los productos del trabajo no bien se los produce como mercancías, y que es inseparable de la producción mercantil». En cualquier caso, el fetichismo de la mercancía no reemplazó a la alienación de los escritos de juventud. Marx siguió sosteniendo que en la sociedad burguesa, las cualidades y las relaciones humanas se convierten en cualidades y relaciones entre cosas. Esta teoría —que anticipa lo que Lukács llamaría reificación— ilustra el fenómeno desde el punto de vista de las relaciones sociales, mientras que el concepto de fetichismo aborda la misma cuestión desde el punto de vista de las mercancías.

La difusión de todos estos escritos de Marx abrió el camino a una concepción de la alienación distinta de todas las que se volvieron hegemónicas en la sociología y en la psicología. Es una concepción dirigida a la superación de la alienación en la práctica: a la acción política de los movimientos sociales, partidos y sindicatos que se movilizan para transformar las condiciones de vida y trabajo de la clase obrera. La publicación de esos textos, que —después de la edición de los Manuscritos económicos y filosóficos de 1844 en 1930— podríamos denominar la «segunda generación» de escritos de Marx sobre la alienación, no solo brindó una base teórica coherente a los nuevos estudios del fenómeno, sino también una plataforma ideológica anticapitalista al servicio del extraordinario movimiento social y político que surcó el mundo en aquella época. La alienación abandonó los libros de los filósofos y las salas de conferencias de las universidades, tomó las calles y los lugares de trabajo y se convirtió en una crítica general de la sociedad burguesa.

Durante las últimas décadas, el mundo del trabajo sufrió una derrota histórica y la izquierda todavía enfrenta una profunda crisis. Con el neoliberalismo volvimos a un sistema de explotación que en muchos aspectos es similar al del siglo XIX. Por supuesto, Marx no tiene una respuesta para todos nuestros problemas, pero supo plantear las preguntas esenciales. En una sociedad dominada por el mercado y la competencia entre individuos, el redescubrimiento del concepto de alienación de Marx brinda una herramienta crítica indispensable, tanto para entender el pasado como para criticar el capitalismo contemporáneo.

Traducción de Valentín Huarte

Tags Spanish

Journalism

Karl Marx için Yabancılaşma, Kapitalizmi Anlamanın Merkezindeydi

Post author By Ksenia Arapko
Post date December 19, 2021

Karl Marx’ın yabancılaşma üzerine yazıları 1930’larda ilk kez yayınlandıklarından bu yana sosyal ve felsefi düşünce alanlarında radikal bir mihenk taşı işlevi gördü. Ardından takipçiler, çekişmeler ve tartışmalar yarattı. 1844 El Yazmaları’nda, Marx ilk önce yabancılaşmış emek kavramını geliştirdi, sonrasında; onu, maddi üretimin ekonomik alanına yerleştirmek için mevcut felsefi, dini ve politik yabancılaşma kavramlarının ötesine geçti. Bu çığır açan bir hamleydi. Yabancılaşma, Marx’ın asla bırakmadığı bir kavramdı ve önümüzdeki on yıllarda teorisini iyileştirmeye ve geliştirmeye devam edecekti.

Yabancılaşma konusunda düşünürler, çoğunlukla, Marx’ın ilk yazılarından yararlanmaya devam etseler de, aslında sonraki çalışmalarında Marx, yabancılaşmanın daha eksiksiz, daha gelişmiş bir açıklamasını ve teorisini sunmuştur. Grundrisse’nin (1857-58) defterlerinde ve Kapital‘in (1867) hazırlık niteliğindeki elyazmalarında, Marx, kapitalizm altındaki toplumsal ilişkiler analizinde tarihsel olarak temellenen bir yabancılaşma anlayışı sunar. Marx’ın teorisinin bu tarafı şimdiye kadar yeterince takdir edilmediyse de, olgun Marx’ın yabancılaşma ile ne demek istediğini anlamanın anahtarı olmaya devam ediyor – ve bugün, içinde yaşadığımız aşırı sömürücü ekonomik ve sosyal sistemi dönüştürmek için ihtiyaç duyulacak kavramsal araçları sağlamaya yardımcı oluyor.

Uzun Bir Yörünge

Yabancılaşmanın ilk sistematik açıklaması, Entausserung (“kendini dışsallaştırma”), Entfremdung (“yabancılaşma”) ve Vergegenständlichung (“bir nesneye dönüştürmek”) gibi tinin nesnellik aleminde kendisinden başka hale gelmesini betimlemek için kullanılan terimlerin yer aldığı, Hegel’in yazdığı Tinin Görüngübilimi’nde yapılmıştır.

Yabancılaşma kavramı, Hegelci solun yazılarında belirgin bir şekilde yer almaya devam etti ve Ludwig Feuerbach, insanın kendi özünün hayali bir tanrıya yansımasını tanımladığı Hristiyanlığın özü‘nde (1841) bir dini yabancılaşma teorisi geliştirdi. Ancak yabancılaşma kavramı daha sonra felsefi düşünceden kayboldu ve on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısının büyük düşünürlerinden hiçbiri ona büyük bir ilgi göstermedi. Marx bile, yaşamı boyunca yayınlanan çalışmalarında bu terimi nadiren kullandı ve İkinci Enternasyonal Marksizminde (1889-1914) yabancılaşma tartışması özellikle yoktu.

Marx’ın yabancılaşmış emek kavramı, mevcut felsefi, dini ve politik yabancılaşma kavramlarının ötesine geçerek onu maddi üretimin ekonomik alanına oturttu.

Ancak bu dönemde, birçok düşünür daha sonra yabancılaşma ile ilişkilendirilecek kavramlar geliştirdi. Emile Durkheim, Toplumsal İşbölümü (1893) ve İntihar (1897) adlı yapıtlarında, toplumsal uyumu garanti eden normların, işbölümünün büyük bir genişlemesini takiben krize düştüğü bir dizi fenomeni belirtmek için “anomi” terimini kullandı. Üretim sürecindeki büyük değişikliklerle ilişkili toplumsal ayaklanma, Alman sosyologlarının düşüncesinin de temelini oluşturuyor. Georg Simmel, Paranın Felsefesi‘nde (1900), sosyal kurumların bireyler üzerindeki egemenliğine ve insan ilişkilerindeki artan duygusuzluğa, gayri insaniliğe (impersonality) büyük önem verdi. Max Weber, Ekonomi ve Toplum‘da (1922), insan ilişkilerinde “bürokratikleşme” ve “rasyonel hesaplama” fenomenlerini kapitalizmin özü olarak kabul ederek üzerinde durdu. Ancak bu yazarlar, insan ilişkilerinin durdurulamaz eğilimlerini tarif ettiklerini düşündüler ve düşünceleri genellikle mevcut sosyal ve politik düzeni iyileştirme arzusuyla beslendi – kesinlikle mevcut düzen yerine bir farklısını getirmekle değil.

Marksist bir yabancılaşma teorisine dönüş, büyük ölçüde, Tarih ve Sınıf Bilinci’nde (1923) emek faaliyetlerinin, insanlarla nesnel ve bağımsız bir şey olarak karşı karşıya geldiği ve onlara harici özerk yasalar aracılığıyla hükmeden fenomeni tanımlamak için “nesneleşme” (Versachlichung) terimini sunan György Lukács sayesinde gerçekleşti. 1844 El Yazmaları nihayet 1932’de Almanca olarak ortaya çıktığında, Marx’ın gençliğine ait ve şimdiye kadar yayınlanmamış bu metin, tüm dünyada dalga yarattı. Marx’ın yabancılaşma kavramı, işçinin karşısına çıkan emek ürününü, “yabancı bir şey gibi, üreticiden bağımsız bir güç” sözleriyle tanımlıyordu. Burjuva toplumunda işçinin yabancılaşmasının dört yolunu sıraladı: (1) “kendi üzerinde gücü olan yabancı bir nesne” haline gelen emeğinin ürünüyle; (2) “kendisine yönelik” olarak algıladığı ve sanki “kendisine ait değilmiş” gibi görünen çalışma faaliyetiyle; (3) “kendisine yabancı bir varlığa” dönüştürülen “insanın ulu amacı (species-being)” tarafından; son olarak (4) diğer insanlar tarafından ve “emekleri ve emeklerinin nesnesi” yoluyla.

Marx için, Hegel’in aksine, yabancılaşma nesneleştirmeyle değil, kesin bir ekonomi biçimindeki belirli bir fenomenle, yani ücretli emek ve emek ürünlerinin üreticilere karşı duran nesnelere dönüştürülmesiyle sınırdaştı. Hegel yabancılaşmayı emeğin ontolojik bir tezahürü olarak sunarken, Marx onu belirli bir üretim çağının, kapitalizmin özelliği olarak kavradı.

Yirminci yüzyılın başlarında, temel olarak Marx’tan ayrılan yazarların çoğu, yabancılaşmayı yaşamın evrensel bir yönü olarak gördüler. Varlık ve Zaman‘da (1927), Martin Heidegger yabancılaşmaya tamamen felsefi terimlerle yaklaştı. Yabancılaşma fenomenolojisi için kullandığı kategori “düşmüşlük” [Verfallen], yani insan varoluşunun kendisini çevreleyen dünyanın gerçeksizliğinde kaybetme eğilimiydi. Heidegger, bu düşmüşlüğü “belki de insan kültürünün daha ileri aşamalarının kendilerini kurtarabileceği kötü ve içler acısı bir özellik” olarak değil, daha çok “dünyada varlığın varoluşsal bir tarzı”, tarihin temel boyutunun bir parçasını oluşturan bir gerçeklik olarak görüyordu.

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra yabancılaşma, Fransız varoluşçuluğunun etkisi altında hem felsefede hem de edebiyatta tekrarlanan bir tema haline geldi. Ama toplumdaki insanın yaygın bir hoşnutsuzluğuyla, insan bireyselliği ile deneyim dünyası arasındaki bir bölünmeyle, aşılmaz bir insanlık durumuyla özdeşleştirildi. Çoğu varoluşçu filozof, yabancılaşma için toplumsal bir köken önermedi, ancak onu, tüm “olgusallık”la (Sovyet deneyiminin başarısızlığı böyle bir görüşü destekledi) ve insan ötekiliğiyle kaçınılmaz olarak derinden bağlı gördü. Marx, kapitalist üretim ilişkilerinde insanın boyun eğdirilmesine yönelik bir eleştirinin geliştirilmesine yardımcı olmuştu. Varoluşçular, tersine, Marx’ın çalışmalarının kendi yaklaşımları için yararlı olduğunu düşündükleri kısımlarını özümsemeye çalıştılar; ancak bunları, herhangi bir spesifik tarihsel açıklama içermeyen, yalnızca felsefi bir tartışmada kullandılar.

Yirminci yüzyılın başlarında Marx’tan uzaklaşarak, yabancılaşmayı ele alan çoğu yazar, onu yaşamın evrensel bir yönü olarak gördü.

Varoluşçular gibi Herbert Marcuse için de yabancılaşma, kapitalizmdeki belirli bir koşuldan ziyade nesneleşmeyle (objectification) ilişkilendirildi. Eros and Civilization’da(1955), insanın özgürleşmesinin ancak emeğin ortadan kaldırılmasıyla -serbest bırakılmasıyla değil- ve toplumsal ilişkilerde libido ve oyunun olumlanmasıyla sağlanabileceğini öne sürerek Marx’tan uzaklaştı. Marcuse nihayetinde kapitalist üretim ilişkilerine, yabancılaşmayı bağlayan tarihsel özgüllüğü görmeyerek, genel olarak teknolojik egemenliğe karşı çıktı. Ayrıca, toplumsal değişim üzerine olan düşünceleri; işçi sınıfını, sistemin savunmasında faaliyet gösterenler arasına sık sık dahil edecek kadar kötümserdi.

Yabancılaşma Teorilerinin Dayanılmazlığı

Marcuse’un müdahalesinden on yıl sonra, yabancılaşma terimi Kuzey Amerika sosyolojisi sözlüğüne girdi. Ana akım sosyoloji, yabancılaşmayı toplumsal ilişkilerin değil, bireysel insanın bir sorunu olarak ele aldı ve çözüm için arayışlar, toplumu değiştirmek için kolektif uygulamalardan ziyade bireylerin mevcut düzene uyum sağlama kapasitesine odaklandı. Yaklaşımdaki bu büyük değişiklik, nihayetinde tarihsel-toplumsal faktörlerin analizinin seviyesini düşürdü. Marksist gelenekte, yabancılaşma kavramı kapitalist üretim tarzının en keskin eleştirilerinden bazılarına katkıda bulunmuşken, sosyoloji alanında kurumsallaşması onu toplumsal normlara bireysel uyumsuzluk olgusuna indirgemiştir. Bu yorumlar, bazı sosyologlar için pozitif bir fenomen, yaratıcılığı ifade etmenin bir aracı haline gelen – insanın çalışma faaliyeti ile ilgili karmaşık bir fenomen olmaktan çok uzak olan – yabancılaşma söyleminin teorik olarak yoksullaşmasına neden olmuştur. Bu şekliyle yabancılaşma, neredeyse anlamsız olacak şekilde seyreltildi.

“Sosyoloji alanında yabancılaşmanın kurumsallaşması, onu sosyal normlara bireysel uyumsuzluk olgusuna indirdi.”

Aynı dönemde, yabancılaşma kategorisi, Erich Fromm’un Marksizme bir köprü kurmaya çalışmak için kullandığı psikanalize girdi. Ancak Fromm için vurgu öznellik üzerindeydi ve Sağlıklı Toplum’da (1955) “bireyin kendisini yabancı olarak deneyimlediği bir deneyim modu” olarak özetlenen yabancılaşma kavramı, bireye çok dar bir şekilde odaklandı. Fromm’un Marx’ın kavramına ilişkin açıklaması, kendisini yalnızca 1844 El Yazmaları‘na dayandırdı ve yabancılaşmış emeğin Marx’ın düşüncesindeki rolünü bir kenara bıraktı. Bu boşluk, Fromm’un nesnel yabancılaşmaya (emek sürecinde ve emek ürünüyle ilgili olarak işçinin yabancılaşmasına) gereken ağırlığı vermesini engelledi.

1960’larda yabancılaşma teorileri moda oldu ve bu kavram çağın ruhunu mükemmel ifade ediyor gibi gözüküyordu. Guy Debord’un Gösteri Toplumu‘nda (1967), yabancılaşma teorisi maddi olmayan üretimin eleştirisiyle bağlantılıydı: “‘ikinci sanayi devrimi’ ile yabancılaşmış tüketim, yabancılaşmış üretim kadar kitleler için bir görev haline geldi.” Tüketim Toplumu’nda (1970), Jean Baudrillard kendini üretimin merkeziliğine ilişkin Marksist odaktan uzaklaştırdı ve tüketimi, modern toplumda birincil unsur olarak tanımladı. Reklamların ve kamuoyu yoklamalarının artması, “tüketim çağında” ve “radikal yabancılaşma”da sahte ihtiyaçlar ve kitlesel fikir birliği yaratmıştı.

Bununla birlikte, terimin yaygınlaşması, ayrım gözetmeksizin uygulanmasıyla birlikte, derin bir kavramsal belirsizlik yarattı. Birkaç yıl içinde, yabancılaşma, insan mutsuzluğu yelpazesindeki hemen hemen her şeyi belirtmek için dönüştürülmüştü; o kadar kapsayıcı hale gelmişti ki, asla değiştirilemeyeceği inancını yarattı.

Dünyada konuyla ilgili yüzlerce kitap ve makalenin yayınlanmasıyla birlikte çağ, yabancılaşma çağı haline gelmişti. Çeşitli siyasi geçmişlerden ve akademik disiplinlerden yazarlar bunun nedenlerini metalaştırma, aşırı uzmanlaşma, anomi, bürokratikleşme, konformizm, tüketimcilik, yeni teknolojiler arasında benlik duygusunun kaybı, kişisel izolasyon, ilgisizlik, sosyal veya etnik marjinalleşme ve çevre kirliliği olarak tanımladılar. Tartışma, yabancılaşma kavramının gerçek bir çarpıtmaya uğradığı ve uzun süredir kendisine yöneltilen toplumsal sınıfların savunucuları tarafından kullanıldığı Kuzey Amerika akademik bağlamında daha da paradoksal hale geldi.

Marx’a Göre Yabancılaşma

1857-58’de yazılan Grundrisse, 1939’a kadar Almanya’da bile yayınlanmamasına rağmen, Marx’ın yabancılaşma temasına ilişkin en iyi açıklamasını sunar. Metin, 1973’teki İngilizce baskısı da dahil olmak üzere, 1960’ların sonundan itibaren Avrupa ve Asya dillerine çevrildiğinde, akademisyenler dikkatlerinin çoğunu Marx’ın geç dönem yazılarındaki yabancılaşmayı kavramsallaştırma biçimine odaklandılar. Grundrisse’deki açıklamalar 1844 Elyazmaları’nda işlenen analizlerle benzerlik taşıyordu ancak ekonomik kategoriler çok daha iyi anlaşıldı ve titiz bir sosyal analizle zenginleştirilmişti. Grundrisse’de, Marx yabancılaşma terimini birden fazla kez kullandı ve kapitalizmde:

Her birey için hayati bir koşul haline gelen faaliyetlerin ve ürünlerin genel takası -karşılıklı bağlantıları- onlara yabancı ve kendiliğinden otonom bir şey olarak görünür. Takas değeri olarak kişiler arasındaki sosyal bağ, nesneler arasındaki sosyal ilişkiye; kişisel kapasite, nesnel zenginliğe dönüşür.

iddiasını savundu. Grundrisse, Marx’ın geç döneminde ele aldığı ve yabancılaşma temasını öne çıkararak işlediği tek tamamlanmamış metni değildi. Yazılmasından beş yıl sonra, Kapital, Cilt 1: Kitap 1, Bölüm VI, yayınlanmamış (1863-64), yabancılaşmanın ekonomik ve politik analizlerini daha yakından bir araya getirdi. “Kapitalistin işçi üzerindeki egemenliği,” diye yazmıştı Marx, “nesnelerin insanlar üzerindeki, ölü emeğin yaşayanlar üzerindeki, ürünün üretici üzerindeki egemenliğidir.” Kapitalist toplumda, “emeğin toplumsal üretkenliğinin sermayenin maddi niteliklerine aktarılması” sayesinde, gerçek bir “nesnelerin kişileştirilmesi ve kişilerin nesneleştirilmesi” söz konusudur ve bu durum “emeğin maddi koşullarının işçiye tabi olduğu değil işçinin bunlara tabi olduğu” görüntüsünü yaratır.

Marx, Kapital’in “Metanın Fetişizmi ve Sırrı” adlı ünlü bölümünde, erken dönem felsefi yazılarında sağlanandan çok daha ayrıntılı benzer bir açıklama yapmıştır. Marx’a göre, kapitalist toplumda insanlar arasındaki ilişkiler, “kişiler arasındaki doğrudan sosyal ilişkiler” olarak görülmektense “kişiler arasındaki maddi ilişkiler ve neneler arsındaki sosyal ilişkiler” olarak görülür. Bu fenomen, onun “emeğin ürünlerine meta olarak üretildikleri anda kendilerini bağlayan ve bu nedenle meta üretiminden ayrılamaz olan fetişizm” dediği şeydir. Meta fetişizmi, erken dönem yazılarında işlediği yabancılaşmanın yerini almamıştır. Marx’a göre, burjuva toplumunda insani nitelikler ve ilişkiler, nesneler arasındaki niteliklere ve ilişkilere dönüşür. Lukács’ın nesneleştirme olarak adlandırdığı bu teori, bu fenomeni insan ilişkileri açısından resmederken, fetişizm kavramı bunu metalara ilişkin olarak ele aldı.

“Marx’a göre, burjuva toplumunda insani nitelikler ve ilişkiler, nesneler arasındaki niteliklere ve ilişkilere dönüşür.”

Marx’ın yabancılaşma üzerine geç dönem yazılarının yayılması ana akım sosyoloji ve psikolojinin bu fenomeni kavramsallıştırma şeklinden uzaklaşımanın yolunu açtı. Marx’ın yabancılaşma açıklaması, pratikte bunun üstesinden gelinmesine – toplumsal hareketlerin, partilerin ve sendikaların işçi sınıfının çalışma ve yaşam koşullarını değiştirmeye yönelik siyasi eylemine – yönelikti. Bu nedenle, 1930’larda 1844 Elyazmaları’ndan sonra, Marx’ın yabancılaşma üzerine yazılarının ikinci nesli olarak düşünülebilecek olanlarının yayımlanması yalnızca yeni yabancılaşma çalışmaları için tutarlı bir teorik temel sağlamakla kalmayıp her şeyden önce o yıllarda dünyada patlak veren olağanüstü siyasi ve toplumsal hareketler için anti-kapitalist ideolojik bir platform işlevi gördü. Yabancılaşma, filozofların kitaplarının ve üniversite konferans salonlarının ötesine geçti. Sokaklara ve işçi mücadelelerinin alanına girdi ve genel olarak burjuva toplumunun bir eleştirisi haline geldi.

1980’lerden bu yana emek dünyası çığır açan bir yenilgiye uğradı, küresel ekonomik sistem her zamankinden daha sömürücü durumda ve Sol hala derin bir krizin ortasında. Elbette, Marx modern dünyanın birçok sorusuna yanıt veremez, ancak temel soruları saptayabilir. Günümüzde, serbest piyasanın ve bireyler arasındaki rekabetin egemen olduğu bir toplumda, Marx’ın yabancılaşma açıklaması, kapitalizmi hem anlamak hem de eleştirmek için vazgeçilmez bir eleştirel araç sağlamaya devam ediyor.

Çeviri: Baran Yalçınkaya & Rona Şenol

Tags Turkish

Rethinking Alternatives with Marx (Book launch)

Post author By Enrico Campo
Post date December 18, 2021

Tags English

Past talks

Rethinking Alternatives with Marx

Post author By testsite
Post date December 18, 2021

In this book launch five authors of Rethinking Alternatives with Marx (edited by Marcello Musto, Palgrave, 2021) will present a Marx that is in many ways different from the one popularized by the dominant currents of twentieth-century Marxism.

The dual aim of this collective volume is to contribute to a new critical discussion of some of the classical themes of Marx’s thought and to develop a deeper analysis of certain questions to which relatively little attention has been paid until recently.

Journalism

For Karl Marx, Alienation Was Central to Understanding Capitalism

Post author By Ksenia Arapko
Post date December 18, 2021

Since they were first published in the mid-nineteenth century, Karl Marx’s early writings on alienation have served as a radical touchstone in the fields of social and philosophical thought, generating followers, contestation and debate. It was in the Economic and Philosophic Manuscripts of 1844 that Marx first developed his theory of alienation. His concept of “alienated labor” pushed beyond the existing philosophical, religious, and political notions of alienation to ground it in the economic sphere of material production. This was a groundbreaking move, but alienation was a concept that Marx never put down, and he would go on to refine and develop his theory in the coming decades.

Although thinkers on the topic of alienation have, for the most part, continued to make use of Marx’s early writings, it is in fact in the later work that Marx provides a fuller, more developed account of alienation, as well as a theory of its overcoming. In the notebooks of the Grundrisse (1857-58), as well as in other preparatory manuscripts for Capital (1867), Marx delivers conception of alienation is historically grounded in his analysis of social relations under capitalism. If this important aspect of Marx’s theory has been underappreciated until now, it remains nonetheless the key to understanding what the mature Marx meant by alienation — and helps provide the conceptual tools that will be needed in transforming the hyper-exploitative economic and social system that we live in today.

A Long Trajectory
The first systematic account of alienation was provided by Georg W. F. Hegel in The Phenomenology of Spirit (1807), where the terms Entausserung (“self-externalization”), Entfremdung (“estrangement”) and Vergegenständlichung (literally: “to-make-into-an-object”) were used to describe Spirit’s becoming other than itself in the realm of objectivity.

The concept of alienation continued to feature prominently in the writings of the Hegelian Left, and Ludwig Feuerbach’s developed a theory of religious alienation in The Essence of Christianity (1841) where he described man’s projection of his own essence onto an imaginary deity. But it subsequently disappeared from philosophical reflection, and none of the major thinkers of the second half of the nineteenth century paid it any great attention. Even Marx rarely used the term in the works published during his lifetime, and discussion of alienation was notably absent from the Marxism of the Second International (1889–1914).

It was during this period, however, that several thinkers developed concepts that later came to be associated with alienation. In his Division of Labor (1893) and Suicide (1897), Émile Durkheim introduced the term “anomie” to indicate a set of phenomena whereby the norms guaranteeing social cohesion fall into crisis following a major extension of the division of labor. Social upheaval associated with major changes in the production process also lay at the basis of the thinking of German sociologists. Georg Simmel in The Philosophy of Money (1900) paid great attention to the dominance of social institutions over individuals and to the growing impersonality of human relations. Max Weber, in Economy and Society (1922), dwelled on the phenomena of “bureaucratization” and “rational calculation” in human relations, considering them to be the essence of capitalism. But these authors thought they were describing unstoppable tendencies of human relations, and their reflections were often guided by a wish to improve the existing social and political order — certainly not to replace it with a different one.

The return to a Marxist theory of alienation occurred in large part thanks to Gyorgy Lukács, who in History and Class Consciousness (1923) introduced the term “reification” (Versachlichung) to describe the phenomenon whereby labor activity confronts human beings as something objective and independent, dominating them through external autonomous laws. When the Economic and Philosophic Manuscripts of 1844 finally appeared in German in 1932, the hitherto unpublished text from Marx’s youth caused waves throughout the world. Marx’s concept of alienation described the labor product confronting labor “as something alien, as a power independent of the producer.” He listed four ways in which the worker is alienated in bourgeois society: (1) by the product of his labor, which becomes “an alien object that has power over him”; (2) in his working activity, which he perceives as “directed against himself,” as if it “does not belong to him”; (3) by “man’s species-being,” which is transformed into “a being alien to him”; and (4) by other human beings, and in relation “to their labor and the object of the labor”.

For Marx, unlike for Hegel, alienation was not coterminous with objectification as such, but rather with a particular phenomenon within a precise form of economy: that is, wage labor and the transformation of labor products into objects standing opposed to producers. Whereas Hegel presented alienation as an ontological manifestation of labor, Marx conceived it as characteristic of a particular epoch of production: capitalism.

Diverging fundamentally from Marx, in the early part of the twentieth century, most of the authors who addressed alienation considered it a universal aspect of life. In Being and Time (1927), Martin Heidegger approached alienation in purely philosophical terms. The category he used for his phenomenology of alienation was “fallenness” [Verfallen], that is the tendency of human existence to lose itself in the inauthenticity of the surrounding world. Heidegger did not regard this fallenness as a “bad and deplorable property of which, perhaps, more advanced stages of human culture might be able to rid themselves”, but rather as “an existential mode of Being-in-the-world,” as a reality forming part of the fundamental dimension of history.

After World War II, alienation became a recurrent theme — both in philosophy and in literature — under the influence of French existentialism. But it was identified with a diffuse discontent of man in society, a split between human individuality and the world of experience, an insurmountable condition humaine. Most existentialist philosophers did not propose a social origin for alienation, but saw it as inevitably bound up with all “facticity” (no doubt the failure of the Soviet experience favored such a view) and human otherness. Marx had helped to develop a critique of human subjugation in capitalist relations of production. The existentialists, by contrast, sought to absorb those parts of Marx’s work that they thought useful for their own approach but in a merely philosophical discussion lacking any specific historical account.

For Herbert Marcuse, like the existentialists, alienation was associated with objectification as such, rather than with a particular condition under capitalism. In Eros and Civilization (1955), he took distance from Marx, arguing that human emancipation could only be achieved with the abolition — not the liberation — of labor and with the affirmation of the libido and play in social relations. Marcuse ultimately opposed technological domination in general, losing the historical specificity that tied alienation to capitalist relations of production, and his reflections on social change were so pessimistic as to often include the working class among the subjects that operated in defence of the system.

The Irresistibility of Theories of Alienation
A decade after Marcuse’s intervention, the term alienation entered the vocabulary of North American sociology. Mainstream sociology treated it as a problem of the individual human being, not of social relations, and the search for solutions centered on the capacity of individuals to adjust to the existing order rather than on collective practices to change society. This major shift of approach ultimately downgraded analysis of historical-social factors. Whereas, in the Marxist tradition, the concept of alienation had contributed to some of the sharpest criticisms of the capitalist mode of production, its institutionalization in the realm of sociology reduced it to a phenomenon of individual maladjustment to social norms. These interpretations have contributed to a theoretical impoverishment of the discourse of alienation, which — far from a complex phenomenon related to man’s work activity — became, for some sociologists, a positive phenomenon, a means of expressing creativity. In this form, the category of alienation was diluted to the point of being virtually meaningless.

In the same period, the category of alienation found its way into psychoanalysis, where Erich Fromm used it to try to build a bridge to Marxism. For Fromm, however, the emphasis was on subjectivity, and his notion of alienation, summarized in The Sane Society (1955) as “a mode of experience in which the individual experiences himself as alien” remained too narrowly focused on the individual. Fromm’s account of Marx’s concept based itself exclusively on the Economic and Philosophic Manuscripts and sidelined the role of alienated labor in Marx’s thought. This lacuna prevented Fromm from giving due weight to objective alienation (that of the worker in the labour process and in relation to the labour product).

In the 1960s, theories of alienation came into fashion and the concept seemed to express the spirit of the age to perfection. In Guy Debord’s The Society of the Spectacle (1967), alienation theory linked up with the critique of immaterial production: “with the ‘second industrial revolution’, alienated consumption has become just as much a duty for the masses as alienated production”. In The Consumer Society (1970), Jean Baudrillard distanced himself from the Marxist focus on the centrality of production and identified consumption as the primary factor in modern society. The growth of advertising and opinion polls had created spurious needs and mass consensus in an “age of consumption” and “radical alienation.”

The popularization of the term, however, along with its indiscriminate application, created a profound conceptual ambiguity. Within the space of a few years, alienation had been transformed to designate nearly anything on the spectrum of human unhappiness; it had become so all-encompassing that it generated the belief that it could never be modified.

With hundreds of books and articles being published on the topic around the world, it had become the age of alienation tout court. Authors from various political backgrounds and academic disciplines identified its causes as commodification, overspecialization, anomie, bureaucratization, conformism, consumerism, loss of a sense of self amid new technologies, personal isolation, apathy, social or ethnic marginalization, and environmental pollution. The debate became even more paradoxical in the North American academic context, where the concept of alienation underwent a veritable distortion and ended up being used by defenders of the very social classes against which it had for so long been directed.

Alienation According to Karl Marx
The Grundrisse, written in 1857-58 provides Marx’s best account of the theme of alienation, though it remained unpublished even in Germany until 1939. When the text was eventually translated into European and Asian languages from the late 1960s, including its English-language publication in 1973, scholars focused more their attention on the way Marx conceptualized alienation in his mature writings. The Grundrisse’s account recalled the analyses of the Economic and Philosophic Manuscripts of 1844, but was enriched by a much greater understanding of economic categories and by a more rigorous social analysis. In the Grundrisse Marx more than once used the term “alienation” and argued that in capitalism:

the general exchange of activities and products, which has become a vital condition for each individual – their mutual interconnection – appears as something alien to them, autonomous as a thing. In exchange value, the social connection between persons is transformed into a social relation between things; personal capacity into objective wealth.

The Grundrisse was not the only incomplete text of Marx’s maturity to feature an account of alienation. Five years after it was composed, “Capital, Volume 1: Book 1, Chapter VI, unpublished” (1863–64) brought the economic and political analyses of alienation more closely together. “The rule of the capitalist over the worker”, Marx wrote, “is the rule of things over human beings, of dead labour over the living, of the product over the producer”. In capitalist society, by virtue of “the transposition of the social productivity of labour into the material attributes of capital”, there is a veritable “personification of things and reification of persons”, creating the appearance that “the material conditions of labour are not subject to the worker, but he to them”.

Marx gave a similar account — much more elaborated than the one provided in his early philosophical writings — in a famous section of Capital: “The Fetishism of the Commodity and Its Secret”. For Marx, in capitalist society, relations among people appear not “as direct social relations between persons … but rather as material relations between persons and social relations between things”. This phenomenon is what he called “the fetishism which attaches itself to the products of labor as soon as they are produced as commodities and is therefore inseparable from the production of commodities”. Commodity fetishism did not replace the alienation of his early writings. In bourgeois society, Marx held, human qualities and relations turn into qualities and relations among things. This theory of what Lukács would call reification illustrated this phenomenon from the point of view of human relations, while the concept of fetishism treated it in relation to commodities.

The eventual diffusion the mature Marx’s writing on alienation paved the way for a departure from mainstream sociology and psychology’s conceptualization of it. Marx’s account of alienation was geared to its overcoming in practice — to the political action of social movements, parties and trade unions to change the working and living conditions of the working class. The publication of what – after the Economic and Philosophic Manuscripts of 1844 in the 1930s – may be thought of as the “second generation” of Marx’s writings on alienation therefore provided not only a coherent theoretical basis for new studies of alienation, but above all an anti-capitalist ideological platform for the extraordinary political and social movements that exploded in the world during those years. Alienation went beyond the books of philosophers and the lecture halls of universities. It took to the streets and the space of workers’ struggles and became a critique of bourgeois society in general.

Since the 1980s, the world of labor has suffered an epochal defeat, the global economic system is more exploitative than ever, and the Left is still in the midst of a deep crisis. Of course, Marx cannot give an answer to many of contemporary problems but he does pinpoint the essential questions. In a society dominated by the free market and competition among individuals, Marx’s account of alienation continues to provide an indispensable critical tool for both understanding and criticizing capitalism today.

Tags English

Past talks

A Reappraisal of Marx’s Ethnological Notebooks

Post author By testsite
Post date December 17, 2021

Between December 1880 and June 1881, Marx’s research interests focused on a new discipline: anthropology. He began with the study of Ancient Society (1877), a work by the U.S. anthropologist Lewis Morgan. What struck Marx most was the way in which Morgan treated production and technological factors as preconditions of social progress, and he felt moved to assemble a compilation of a hundred densely packed pages of excerpts from this book. These make up the bulk of what are known as the The Ethnological Notebooks.

They also contain excerpts from other works: Java, or How to Manage a Colony (1861) by James Money (1818-1890), a lawyer and Indonesia expert; The Aryan Village in India and Ceylon (1880) by John Phear (1825-1905), president of the supreme court of Ceylon; and Lectures on the Early History of Institutions (1875) by the historian Henry Maine (1822-1888), amounting to a total of another hundred sheets. Marx’s comparative assessments of these authors is fundamental to have a clear idea of the main theoretical preoccupations of the “late Marx” and suggests an innovative reassessment of some of his key concepts.

Journalism

Tư Bản: Một phê phán còn dang dở

Post author By Ksenia Arapko
Post date December 16, 2021

1.Phân tích mấu chốt của các lý thuyết về giá trị thặng dư
Vào tháng 8 năm 1861, Marx lại cống hiến hết mình cho tác phẩm phê phán kinh tế chính trị, làm việc với cường độ cao đến mức vào tháng 6 năm 1863, ông đã điền vào 23 cuốn sổ tay lớn về sự chuyển hóa tiền thành tư bản, về tư bản thương mại, và trên hết là về các lý thuyết khác nhau mà các nhà kinh tế đã cố gắng giải thích về giá trị thặng dư.[1] Mục đích của ông là hoàn thành Đóng góp vào Phê phán Kinh tế Chính trị, phần được coi là phần đầu tiên trong kế hoạch của ông. Cuốn sách xuất bản năm 1859 có một chương đầu tiên ngắn gọn, “Hàng hóa”, phân biệt giữa giá trị sử dụng và giá trị trao đổi, và chương thứ hai dài hơn, “Tiền, hoặc Lưu thông giản đơn”, đề cập đến các lý thuyết về tiền như một đơn vị đo lường. Trong lời nói đầu, Marx nêu rõ: ‘Tôi xem xét hệ thống kinh tế tư sản theo thứ tự sau: tư bản, địa tô, tiền công – lao động; nhà nước, ngoại thương, thị trường thế giới. ‘[2]

Hai năm sau, kế hoạch của Marx vẫn không thay đổi: ông vẫn dự định viết sáu cuốn sách, mỗi cuốn sẽ viết về một trong những chủ đề mà ông đã liệt kê vào năm 1859 [3]. Tuy nhiên, từ mùa hè năm 1861 đến tháng 3 năm 1862, ông đã viết một chương mới, ‘Tư bản tổng quát ‘, mà ông dự định sẽ trở thành chương thứ ba trong kế hoạch xuất bản của mình. Trong bản thảo chuẩn bị số 5 trong số 23 cuốn sổ ghi chép đầu tiên do ông biên soạn vào cuối năm 1863, ông tập trung vào quá trình sản xuất tư bản và đặc biệt hơn là về: 1) sự chuyển hóa tiền thành tư bản; 2) giá trị thặng dư tuyệt đối; và 3) giá trị thặng dư tương đối. [4] Một số chủ đề này, đã được đề cập trong Grundrisse, giờ đây đã được đặt ra với độ chính xác và phong phú hơn về mặt lý luận.

Những vấn đề kinh tế khổng lồ đã được giảm nhẹ , chúng là những thứ đã đeo bám ông trong nhiều năm và điều này đã cho phép Marx dành nhiều thời gian hơn cho việc nghiên cứu của mình và đạt được những tiến bộ trong lý thuyết đáng kể. Vào cuối tháng 10 năm 1861, ông viết cho Engels rằng “hoàn cảnh hiện tại cuối cùng đã cho phép [ông] ít nhất đã có được nền tảng vững chắc dưới đôi chân của mình một lần nữa”. Công việc của ông cho tờ New-York Tribune đảm bảo cho ông kiếm được “hai bảng một tuần”[5]. Ông cũng đã ký một thỏa thuận với Die Presse. Trong hơn một năm qua, ông đã “cầm chắc mọi thứ mà chưa thực sự đưa nó vào đóng cọc nó”[Ý nói Marx vẫn chưa viết về nó] và hoàn cảnh của ông đã khiến vợ ông suy sụp nghiêm trọng. Nhưng giờ đây, ‘lời hứa hai lần’ hứa hẹn sẽ ‘chấm dứt sự tồn tại khó khăn của gia đình ông” và cho phép ông ‘hoàn thành cuốn sách của mình’.

Tuy nhiên, vào tháng 12, ông nói với Engels rằng ông đã bị buộc phải rời IOU vì những người bán thịt và bán tạp hóa, và khoản nợ của ông với các chủ nợ lên tới một trăm bảng Anh.[6] Vì những nỗi lo lắng này, nên nghiên cứu của ông đang tiến hành một cách chậm rãi: ‘Hoàn cảnh của tôi vẫn đang tiếp diễn như chúng vốn đã diễn ra, vậy nên thật sự rất khó để đưa [các] vấn đề lý thuyết kết thúc nhanh chóng. Nhưng ông đã thông báo cho Engels rằng trong cuốn sách tiếp theo, “Điều được giả định sẽ là một hình thức phổ biến hơn nhiều, và các phương pháp được đưa ra sẽ ít bằng chứng hơn nhiều so với trong Phần I”.[7]

Trong bối cảnh đầy kịch tính này, Marx đã cố gắng vay tiền từ mẹ mình, cũng như từ những người thân khác và nhà thơ Carl Siebel [1836 – 1868]. Trong một lá thư gửi cho Engels sau đó vào tháng 12, ông giải thích rằng đây là những nỗ lực để tránh việc liên tục ‘quấy rầy’ ông. Tuy nhiên nhưng nỗ lự đã không có kết quả. Thỏa thuận với Die Presse cũng không có kết quả, vì họ chỉ in (và trả tiền cho) một nửa số bài báo mà ông gửi cho họ. Trước những lời chúc tốt đẹp nhất của người bạn cho năm mới, ông đã tâm sự rằng nếu mọi chuyện trở nên “giống như cũ” thì ông sẽ “sớm giao nó cho quỷ dữ” [8]. [Ý nói cuộc sống những năm cũ vừa qua của Marx đã quá khó khăn].

Mọi chuyện còn diễn biến theo chiều hướng tồi tệ hơn khi tờ New-York Tribune, đối mặt với những hạn chế tài chính liên quan đến Nội chiến Hoa Kỳ, đã phải cắt giảm số lượng phóng viên nước ngoài của mình. Bài báo cuối cùng của Marx cho tờ báo này xuất hiện vào ngày 10 tháng 3 năm 1862. Kể từ đó, ông phải làm mà không có nguồn thu nhập chính kể từ mùa hè năm 1851. Cùng tháng đó, chủ nhà của ngôi nhà của ông đã đe dọa sẽ có hành động để thanh toán các khoản nợ tiền thuê nhà, và ông đã nói với Engels rằng ông sẽ bị ‘kiện bởi tất cả và những việc lặt vặt’. [9] Và ông nói thêm ngay sau đó: “Tôi không hài lòng lắm với cuốn sách của mình, vì công việc thường bị trì hoãn, tức là bị đình chỉ, trong nhiều tuần liên tục bởi những xáo trộn trong nhà.” [10].

Trong thời kỳ này, Marx đã đưa ra một lĩnh vực nghiên cứu mới: Các lý thuyết về giá trị thặng dư. [11] Đây được lên kế hoạch trở thành phần thứ năm [12] và là phần cuối cùng của chương thứ ba khá dài nói về ‘Tư Bản Tổng Quát’. Hơn mười cuốn sổ ghi chép, Marx đã mổ xẻ tỉ mỉ cách các nhà kinh tế học lớn xử lý câu hỏi giá trị thặng dư như thế nào; ý tưởng cơ bản của ông là “tất cả các nhà kinh tế đều mắc lỗi khi xem xét giá trị thặng dư, ở dạng thuần túy của nó, không phải như vậy mà phải là ở các dạng cụ thể của lợi nhuận và tiền thuê nhà”.[13]

Trong Notebook VI, Marx bắt đầu từ một bài phê phán các nhà Vật lý. Trước hết, ông công nhận họ là ‘cha đẻ thực sự của kinh tế chính trị hiện đại’,[14] vì chính họ là người ‘đặt nền móng cho việc phân tích sản xuất tư bản chủ nghĩa’ [15] và tìm kiếm nguồn gốc của giá trị thặng dư không nằm trong ‘phạm vi lưu thông’ – trong năng suất của tiền, như những người theo chủ nghĩa trọng thương nghĩ – nhưng trong ‘lĩnh vực sản xuất’, thì họ hiểu “nguyên tắc cơ bản rằng chỉ có lao động mới có năng suất tạo ra giá trị thặng dư” [16]. Mặt khác, bị cho rằng “lao động nông nghiệp” là “lao động sản xuất duy nhất”[17], họ quan niệm “địa tô” là “hình thức duy nhất của giá trị thặng dư”[18]. Họ giới hạn phân tích của mình trong ý tưởng rằng năng suất của đất cho phép con người sản xuất “không quá đủ để khiến cho anh ta tồn tại”[19]. Khi đó, theo lý thuyết này, giá trị thặng dư xuất hiện như một “món quà của tự nhiên”.[20]

Trong nửa sau của Notebook VI, và trong hầu hết Notebook VII, VIII và IX, Marx tập trung vào Adam Smith. Ông không chia sẻ quan điểm sai lầm của các nhà bác học rằng “chỉ có một loại lao động cụ thể nhất định – lao động nông nghiệp – tạo ra giá trị thặng dư”[21]. Thật vậy, trong mắt Marx, một trong những công lao lớn nhất của Smith là đã hiểu rằng, trong quá trình lao động đặc biệt của xã hội tư sản, nhà tư bản ‘chiếm đoạt mà không phải trả giá, và tư bản là một phần của lao động sống’[22]; hoặc một lần nữa, rằng “nhiều lao động hơn được đổi lấy ít lao động hơn (theo quan điểm của người làm thuê), ít lao động hơn được đổi lấy nhiều lao động hơn (theo quan điểm của nhà tư bản)”. [23] Tuy nhiên, hạn chế của Smith là ông đã không phân biệt được “giá trị thặng dư như vậy” với “các hình thức cụ thể mà nó giả định trong lợi nhuận và tiền thuê” [24]. Ông đã tính toán giá trị thặng dư không liên quan đến phần tư bản mà nó phát sinh, mà là “phần thặng dư trên tổng giá trị của tư bản ứng trước”[25], bao gồm cả phần mà nhà tư bản bỏ ra để mua nguyên vật liệu thô.

Marx đã viết rất nhiều những suy nghĩ này trong thời gian ba tuần ở lại với Engels ở Manchester vào tháng 4 năm 1862. Khi trở về, ông báo cáo với Lassalle:

Cuốn sách của tôi sẽ không hoàn thành trong hai tháng nữa. Trong năm qua, để giữ cho bản thân không bị đói, tôi đã phải thực hiện một vụ bỏ rơi tác phẩm đáng khinh bỉ nhất và thường xuyên mất hàng tháng trời mà không thể thêm một dòng nào vào ‘vật’. Và cũng có một điều kỳ quặc đó là tôi đã tìm thấy lỗi với về những điều tôi đã viết tuy nhiên tôi đã không xem xét chúng trong một tháng, vì vậy tôi phải sửa chúng hoàn toàn.[26]

Marx kiên quyết tiếp tục công việc và cho đến đầu tháng 6 mở rộng nghiên cứu của mình cho các nhà kinh tế học khác như Germain Garnier [1754 – 1821] và Charles Ganilh [1758 – 1836]. Sau đó, ông đi sâu hơn vào câu hỏi về lao động có năng suất và lao động không năng suất, một lần nữa tập trung đặc biệt vào Smith, người, mặc dù chưa rõ ràng về một số khía cạnh, nhưng ông đã rút ra sự khác biệt giữa hai khái niệm. Theo quan điểm của nhà tư bản, lao động sản xuất

là lao động tiền lương, được trao đổi với phần […] của tư bản chi ra tiền lương, không chỉ tái sản xuất phần tư bản này (hoặc giá trị sức lao động của chính nó), mà còn tạo ra giá trị thặng dư cho nhà tư bản. Do đó hàng hoá hoặc tiền tệ chỉ được chuyển hoá thành tư bản, được sản xuất ra dưới dạng tư bản. Chỉ có lao động làm công ăn lương mới có hiệu quả sản xuất ra tư bản.[27]

Mặt khác, lao động không có năng suất là “lao động không được trao đổi bằng tư bản mà trực tiếp bằng doanh thu, tức là bằng tiền công hoặc lợi nhuận”[28]. Theo Smith, hoạt động của các chủ quyền – và của các sĩ quan pháp lý và quân đội xung quanh họ – không tạo ra giá trị gì và về mặt này có thể so sánh với nhiệm vụ của những người nội trợ. Marx đã chỉ ra rằng điều này là ngôn ngữ của một giai cấp tư sản ‘vẫn còn cách mạng’, chưa ‘chịu sự chi phối của toàn bộ xã hội, nhà nước, v.v.’ [Tư bản không hợp tác với nhà nước].

những nghề nghiệp lừng lẫy và lâu đời – chủ quyền, thẩm phán, sĩ quan, linh mục, v.v. – với tất cả các hệ tư tưởng cũ mà họ phát triển, những người viết thư, giáo viên và mực sư, từ quan điểm kinh tế được đặt ngang hàng như một bầy tay sai và tay sai của chính họ được duy trì bởi giai cấp tư sản và những của cải nhàn rỗi – giới quý tộc có đất và các nhà tư bản nhàn rỗi.[29]

Trong Notebook X, Marx đã chuyển sang một phân tích chặt chẽ về François Quesnay’s [1694 – 1774] Tableau économique.[30] Ông ca ngợi tác phẩm như bầu trời, mô tả nó như là “một quan niệm cực kỳ tuyệt vời, không thể nghi ngờ được và rực rỡ nhất mà nền kinh tế chính trị đã từng có, cho đến khi kinh tế chính trị phải chịu trách nhiệm cho nó”.[31]

Trong khi đó, hoàn cảnh kinh tế của Marx lại rơi vào cảnh khốn đốn. Vào giữa tháng 6, ông viết cho Engels: ‘Mỗi ngày vợ tôi nói rằng cô ấy ước cô ấy và những đứa trẻ được an toàn trong nấm mồ của họ sau khi chết, và tôi thực sự không thể trách cô ấy, vì những sỉ nhục, dằn vặt và cảnh giác mà một người phải trải qua. Một tình huống thực sự không thể diễn tả được.” Vào tháng 4, gia đình này đã phải cầm đồ lại tất cả tài sản mà họ mới đòi được từ văn phòng cho vay. Hoàn cảnh quá ngặt nghèo nên Jenny quyết định bán một số cuốn sách từ thư viện cá nhân của chồng – mặc dù bà không tìm được ai muốn mua chúng.

Tuy nhiên, Marx đã cố gắng ‘làm việc chăm chỉ’ và vào giữa tháng 6 đã bày tỏ sự hài lòng với Engels: “Thật kỳ lạ khi nói rằng chất xám của tôi hoạt động tốt hơn trong bối cảnh nghèo đói xung quanh nhiều năm qua”.[32] Tiếp tục nghiên cứu của mình, ông đã biên soạn các Notebook XI, XII và XIII trong mùa hè; những cuốn note tập trung vào lý thuyết về tiền thuê nhà, mà ông đã quyết định đưa vào “một chương bổ sung”[33] trong văn bản mà ông chuẩn bị xuất bản. Marx đã xem xét một cách phê phán các ý tưởng của Johann Rodbertus [1805 – 1875], sau đó chuyển sang phân tích sâu rộng các học thuyết của David Ricardo [1772 – 1823]. [34] Phủ nhận sự tồn tại của địa tô tuyệt đối, Ricardo chỉ cho phép một địa điểm chỉ dành cho địa tô chênh lệch liên quan đến độ phì nhiêu và vị trí của đất đai. Theo lý thuyết này, địa tô là một phần thừa: nó không thể là gì hơn, bởi vì điều đó sẽ mâu thuẫn với “khái niệm giá trị tương đương với một lượng thời gian lao động”[35] của Ricardo; nó khiến ông sẽ phải thừa nhận rằng nông sản liên tục được bán cao hơn số tiền trồng trọt bỏ ra, mà ông ta đã tính bằng tổng số vốn ứng trước và lợi nhuận bình quân [36]. Ngược lại, quan niệm của Marx về địa tô tuyệt đối quy định rằng “trong những hoàn cảnh lịch sử nhất định […] tài sản đất đai thực sự làm tăng giá nguyên vật liệu thô”. [37]

Trong cùng một bức thư gửi cho Engels, Marx viết rằng đó là “một phép lạ thực sự” khi ông ấy “có thể tiếp tục với việc viết lý thuyết của [ông ấy] đến mức độ như vậy”[38]. Chủ nhà của Marx lại đe dọa tố tụng, trong khi những người thợ buôn bán mà ông đang mắc nợ nói về các điều khoản khấu trừ và khởi kiện ông. Một lần nữa, ông đã phải tìm đến Engels để được giúp đỡ, tâm sự rằng nếu không có vợ và các con, ông sẽ “thà dọn đến một ngôi nhà hoang còn hơn là liên tục bóp hầu bao”.[39]

Vào tháng 9, Marx đã viết thư cho Engels rằng ông có thể sẽ nhận được một công việc “trong một văn phòng đường sắt” trong năm mới.[40] Vào tháng 12, ông nhắc lại với Ludwig Kugelmann [1828 – 1902] rằng mọi thứ đã trở nên tuyệt vọng đến mức ông đã ‘quyết định trở thành một “người thực tế”; tuy nhiên, điều đó đã không xảy ra. Marx viết với lời châm biếm điển hình của mình: “May mắn – hay có lẽ tôi nên nói không may? – Tôi không nhận được công việc vì chữ viết xấu.” [41]Trong khi đó, vào đầu tháng 11, ông đã tâm sự với Ferdinand Lassalle [1825 – 1864] rằng ông đã bị buộc phải đình chỉ công việc’ trong khoảng sáu tuần ‘nhưng đó là ” tiếp tục […] với sự gián đoạn ‘. “Tuy nhiên,” ông nói thêm, “chắc chắn rằng mình sẽ đưa ra kết luận sớm hơn.”[42]

Trong khoảng thời gian này, Marx đã điền vào hai cuốn sổ khác, XIV và XV, với những phân tích phê phán sâu rộng về các nhà lý thuyết kinh tế khác nhau. Ông lưu ý rằng Thomas Robert Malthus [1766 – 1834], người mà giá trị thặng dư bắt nguồn ‘từ thực tế là người bán bán hàng hóa cao hơn giá trị của nó’, thể hiện sự quay trở lại quá khứ trong lý thuyết kinh tế, vì ông thu được lợi nhuận từ việc trao đổi hàng hóa. [43] Marx buộc tội James Mill [1773 -1836] hiểu sai phạm trù giá trị thặng dư và lợi nhuận; làm nổi bật sự nhầm lẫn của Samuel Bailey [1791 – 1870] trong việc không phân biệt được giữa thước đo nội tại của giá trị và giá trị của hàng hóa; và cho rằng John Stuart Mill [1806 – 1873] đã không nhận ra rằng ‘tỷ suất giá trị thặng dư và tỷ suất lợi nhuận’ là hai đại lượng khác nhau, đại lượng không chỉ được xác định bởi mức tiền công mà còn bởi những nguyên nhân khác không trực tiếp quy ra cho nó.[44]

Marx cũng đặc biệt chú ý đến nhiều nhà kinh tế học phản đối lý thuyết Ricardian, chẳng hạn như nhà xã hội chủ nghĩa Thomas Hodgskin [1787 – 1869]. Cuối cùng, ông xử lý văn bản ẩn danh Doanh thu và Nguồn vốn của nó – theo quan điểm của ông, một ví dụ hoàn hảo về ‘kinh tế học thô tục’, được dịch sang ngôn ngữ ‘học thuyết’ nhưng ‘xin lỗi’ là ‘quan điểm của bộ phận cầm quyền, tức là các nhà tư bản’. [45] Với việc nghiên cứu cuốn sách này, Marx đã kết luận phân tích của mình về các lý thuyết về giá trị thặng dư do các nhà kinh tế hàng đầu trong quá khứ đưa ra và bắt đầu xem xét tư bản thương mại, hay tư bản không tạo ra nhưng phân phối giá trị thặng dư. [46] Cuộc luận chiến chống lại ‘tư bản sinh lãi’ có thể ‘sánh ngang với chủ nghĩa xã hội’, nhưng Marx không có thời gian cho ‘nhiệt tâm cải cách’ không ‘đụng chạm đến sản xuất tư bản thực tế’ mà ‘chỉ tấn công một trong những hậu quả của nó’. Marx suy nghĩ ngược lại:

Sự khách quan hóa hoàn toàn, sự đảo ngược và sự biến dạng của tư bản như là tư bản sinh lãi – tuy nhiên, bản chất bên trong của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, [sự biến dạng] của nó, chỉ xuất hiện ở dạng dễ sờ thấy nhất – là tư bản sinh ra ‘lãi kép’. Nó xuất hiện như một Moloch đòi hỏi cả thế giới như một vật hy sinh thuộc về nó, những yêu cầu chính đáng, phát sinh từ chính bản chất của nó, tuy nhiên không bao giờ được đáp ứng và luôn thất vọng trước một số phận bí ẩn.[47]

Marx tiếp tục cùng một suy nghĩ:

Do đó, lãi suất, không phải lợi nhuận, dường như là việc tạo ra giá trị phát sinh từ tư bản [… và] do đó, nó được coi là doanh thu cụ thể do tư bản tạo ra. Đây cũng là hình thức mà nó được quan niệm bởi các nhà kinh tế học thô tục. […] Tất cả các liên kết trung gian đều bị xóa bỏ, và bộ mặt tôn nghiêm của tư bản, cũng như khái niệm về sự tôn sùng bản, đã hoàn thành. Hình thức này nhất thiết phải phát sinh, bởi vì khía cạnh pháp lý của tài sản được tách ra khỏi khía cạnh kinh tế của nó và một phần của lợi nhuận dưới danh nghĩa là tiền lãi được tích lũy vào tư bản, tự nó tách biệt hoàn toàn khỏi quá trình sản xuất, hoặc cho chủ sở hữu tư bản. Nhà kinh tế thô tục muốn đại diện cho tư bản như một nguồn giá trị độc lập, một nguồn tạo ra giá trị, hình thức này tất nhiên là một món quà trời cho, một hình thức mà nguồn lợi nhuận không còn được nhận biết và là kết quả của quá trình tư bản hóa – bị tách rời, từ chính quá trình – có được sự tồn tại độc lập. Trong M-C-M ‘một liên kết trung gian vẫn được giữ lại. Trong M-M ‘, chúng ta có hình thức tư bản khó hiểu, là sự đảo ngược và duy vật hóa cực đoan nhất của quan hệ sản xuất. [48]

Sau các nghiên cứu về tư bản thương mại, Marx chuyển sang giai đoạn thứ ba của các bản thảo kinh tế năm 1861-1863. Điều này bắt đầu vào tháng 12 năm 1862, với phần về ” tư bản và lợi nhuận” trong Notebook XVI mà Marx chỉ ra là “chương thứ ba” [49]. Ở đây Marx đã vẽ ra một phác thảo về sự phân biệt giữa giá trị thặng dư và lợi nhuận. Trong Notebook XVII, cũng được biên soạn vào tháng 12, ông quay lại câu hỏi về tư bản thương mại (theo những phản ánh trong Notebook XV) [50] và sự luân chuyển của tiền trong quá trình tái sản xuất tư bản chủ nghĩa. Vào cuối năm, Marx đưa cho Kugelmann một báo cáo tiến độ, thông báo cho ông ta biết rằng ‘phần thứ hai’, hay ‘phần tiếp theo của phần đầu tiên’, một bản thảo tương đương với ‘khoảng 30 tờ in’ cuối cùng là ” hoàn thành’. Bốn năm sau lược đồ đầu tiên, trong Đóng góp vào phê phán kinh tế chính trị, Marx giờ đã xem xét lại cấu trúc công trình dự kiến của mình. Ông nói với Kugelmann rằng ông đã quyết định một cái tên mới cho sách và ông đã sử dụng tên Tư Bản lần đầu tiên, và cái tên mà ông đã sử dụng vào năm 1859 sẽ là “chỉ đơn thuần là phụ đề”.[51] Nếu không thì ông vẫn tiếp tục làm việc theo đúng kế hoạch ban đầu. Những gì ông định viết sẽ là “chương thứ ba của phần đầu tiên, cụ thể là Tư bản tổng quát” [52] . Tập trong giai đoạn chuẩn bị cuối cùng sẽ chứa “cái mà người Anh gọi là” các nguyên tắc của kinh tế chính trị “. Cùng với những gì ông đã viết trong phần 1859, nó sẽ bao gồm những gì là ‘tinh hoa’ nhất trong lý thuyết kinh tế của ông. Trên cơ sở các yếu tố mà ông chuẩn bị công khai, ông nói với Kugelmann, một phần tiếp theo ‘(có lẽ ngoại trừ mối quan hệ giữa các hình thức nhà nước khác nhau và các cấu trúc kinh tế khác nhau của xã hội) có thể dễ dàng được theo đuổi”.

Marx nghĩ rằng ông sẽ có thể tạo ra một “ấn bản tốt” [53] của bản thảo trong năm mới, sau đó ông dự định sẽ đích thân mang nó đến Đức. Sau đó, ông dự định “kết thúc phần trình bày về tư bản, cạnh tranh và tín dụng”. Trong cùng một bức thư gửi Kugelmann, ông đã so sánh các phong cách viết trong văn bản xuất bản năm 1859 và trong tác phẩm mà ông đang chuẩn bị sau đó: ‘Trong phần đầu tiên, phương pháp trình bày chắc chắn còn lâu mới phổ biến. Điều này một phần là do bản chất trừu tượng của chủ đề […]. Phần hiện tại dễ hiểu hơn vì nó đề cập đến các điều kiện cụ thể hơn. ”Để giải thích sự khác biệt, gần như bằng cách biện minh, ông nói thêm:

Những nỗ lực khoa học nhằm cách mạng hóa một ngành khoa học không bao giờ có thể thực sự phổ biến. Nhưng, một khi các cơ sở khoa học được đặt ra, thì việc phổ biến rất dễ dàng. Một lần nữa, nếu thời gian trở nên hỗn loạn hơn, người ta có thể chọn màu sắc và sắc thái theo yêu cầu của một bài thuyết trình phổ biến về các chủ đề cụ thể này. [54]

Vài ngày sau, đầu năm mới, Marx đã liệt kê chi tiết hơn những phần lẽ ra sẽ bao gồm trong tác phẩm của mình. Trong một lược đồ trong Notebook XVIII, ông chỉ ra rằng “phần đầu tiên (Abschnitt)”, “Quy trình sản xuất tư bản”, sẽ được chia như sau:

1) Giới thiệu. Hàng hóa. Tiền bạc.

2) Chuyển hóa tiền thành tư bản.

3) Giá trị thặng dư tuyệt đối. […]

4) Giá trị thặng dư tương đối. […]

5) Sự kết hợp của giá trị thặng dư tuyệt đối và tương đối. […]

6) Chuyển hóa giá trị thặng dư thành tư bản. Tích lũy nguyên thủy. Thuyết thuộc địa của Wakefield.

7) Kết quả của quá trình sản xuất. […]

8) Các học thuyết về giá trị thặng dư.

9) Các lý thuyết về lao động có năng suất và lao động không năng suất.[55]

Marx không giới hạn mình trong tập đầu tiên mà còn soạn thảo một lược đồ về thứ được dự định là ‘phần thứ ba’ trong tác phẩm của ông: ‘Tư bản và Lợi nhuận’. Phần này, đã chỉ ra các chủ đề bao gồm Tư bản, Tập III được chia như sau:

1.Chuyển hoá giá trị thặng dư thành lợi nhuận. Tỷ suất lợi nhuận phân biệt với tỷ suất giá trị thặng dư.

2.Chuyển đổi lợi nhuận thành lợi nhuận bình quân. […]

3.Lý thuyết của Adam Smith và Ricardo về lợi nhuận và giá cả của sản xuất.

4.Tiền thuê nhà. […]

5.Lịch sử của cái gọi là luật Ricardian về tiền thuê.

6.Quy luật giảm tỷ suất lợi nhuận.

7.Các lý thuyết về lợi nhuận. […]

8.Chia lợi nhuận thành lãi công nghiệp và lãi vay. […]

9.Doanh thu và các nguồn của nó. […]

10.Dòng chảy của tiền tệ trong quá trình sản xuất tư bản chủ nghĩa tổng quát.

11.Nền kinh tế tồi tệ.

12.Kết luận. Tư Bản và lao động tiền lương. [56]

Trong Notebook XVIII, được ông viết vào tháng 1 năm 1863, Marx tiếp tục phân tích về tư bản trọng thương. Khảo sát George Ramsay [1855 – 1935], Antoine-Elisée Cherbuliez [1797 – 1869] và Richard Jones [1790 – 1855], ông đã đưa thêm một số bổ sung vào nghiên cứu về cách các nhà kinh tế học giải thích giá trị thặng dư.

Những khó khăn tài chính của Marx vẫn tiếp diễn trong giai đoạn này và thực sự trở nên tồi tệ hơn vào đầu năm 1863. Ông viết cho Engels rằng ‘những nỗ lực quyên góp tiền ở Pháp và Đức của ông đã trở nên vô ích’, rằng sẽ không có ai cung cấp thực phẩm cho ông theo hình thức tín dụng, và rằng ‘bọn trẻ [không có] quần áo hay giày dép để đi chơi “[57]. Hai tuần sau, ông đã ở bên bờ vực thẳm. Trong một lá thư khác gửi cho Engels, ông tâm sự rằng ông đã tâm sự với người bạn đời của mình, điều mà giờ đây dường như là điều không thể tránh khỏi:

Hai đứa con lớn của tôi sẽ kiếm việc làm gia sư thông qua gia đình Cunningham. Lenchen sẽ đi làm ở nơi khác, và tôi, cùng với vợ và bé Tussy, sẽ đến sống trong một Nhà nghỉ kiểu mẫu của Thành phố mà Red Wolff, nơi mà tôi đã từng ở cùng gia đình Cunningham.[58]

Đồng thời, ông lại mắc các vấn đề sức khỏe khác. Trong hai tuần đầu tiên của tháng Hai, Marx bị ‘nghiêm cấm mọi việc đọc, viết hoặc hút thuốc’. Ông bị ‘một loại bệnh viêm mắt nào đó, kết hợp với một chứng bệnh đáng ghét nhất là dễ bị nóng giận”. Ông chỉ có thể quay lại với những cuốn sách của mình vào giữa tháng, khi ông thú nhận với Engels rằng trong suốt những ngày dài nhàn rỗi, ông đã rất hoảng hốt đến nỗi ông đã “thả hồn”’ vào những tưởng tượng tâm lý về cảm giác bị mù hoặc bị điên.[59] Chỉ hơn một tuần sau, khi đã khỏi các bệnh về mắt, ông lại gặp phải một chứng rối loạn gan mới đã định sẵn sẽ đeo bám trong một thời gian dài sắp tới. Vì Tiến sĩ Allen, bác sĩ thường xuyên của ông, sẽ áp đặt một “liệu trình điều trị hoàn chỉnh” có nghĩa là phải tạm dừng mọi công việc, Marx đã yêu cầu Engels nhờ Tiến sĩ Eduard Gumpert [?] Giới thiệu một “phương pháp điều trị gia đình” đơn giản hơn.[60]

Trong thời kỳ này, ngoài những giây phút ngắn ngủi khi ông nghiên cứu về máy móc, Marx đã phải tạm dừng các nghiên cứu kinh tế chuyên sâu của mình. Tuy nhiên, vào tháng 3, ông đã quyết định “bù đắp thời gian đã mất bằng cách làm việc chăm chỉ”. [61] Ông đã biên soạn hai cuốn sổ ghi chép, XX và XXI, đề cập đến sự tích lũy, sự tiêu dùng thực sự và chính thức của lao động so với tư bản, cũng như năng suất của tư bản và lao động. Các lập luận của ông có tương quan với chủ đề chính của nghiên cứu của ông vào thời điểm đó vẫn là giá trị thặng dư.

Vào cuối tháng 5, ông đã viết cho Engels rằng trong những tuần trước đó, ông cũng đã nghiên cứu câu hỏi Ba Lan [62] tại Bảo tàng Anh: ‘Những gì tôi đã làm, một mặt, là lấp đầy những khoảng trống trong kiến thức của tôi (ngoại giao, lịch sử) về mối quan hệ Nga-Phổ-Ba Lan và mặt khác, đọc và viết lại các đoạn trích từ tất cả các loại tài liệu trước đó liên quan đến phần kinh tế chính trị mà tôi đã xây dựng.[63] “Những ghi chép làm việc này, được viết vào tháng Năm và tháng Sáu, được thu thập trong tám cuốn sổ bổ sung” vở bổ sung từ A đến H, dày thêm hàng trăm trang tóm tắt các nghiên cứu kinh tế thế kỉ XVIII – XIX. [64]

Marx cũng thông báo với Engels rằng, cảm thấy ‘ít nhiều có thể làm việc trở lại’, ông quyết tâm ‘trút bỏ gánh nặng trên vai’ và do đó có ý định ‘tạo ra một tác phẩm ổn định nhất của nền kinh tế chính trị cho các nhà in (và cung cấp cho nó một sự hiệu đính cuối cùng) ‘. Tuy nhiên, [65] ông vẫn bị ‘sưng phù gan nặng’, đến giữa tháng 6, dù ‘nghỉ ngơi” nhưng ông vẫn ‘chưa đủ sức’. [66] Lúc rãnh, ông quay trở lại Bảo tàng Anh và vào giữa tháng 7 báo cáo với Engels rằng ông ta đã lại dành ‘mười giờ một ngày để làm việc về kinh tế học’. Đó chính xác là những ngày mà khi phân tích sự chuyển đổi lại giá trị thặng dư thành tư bản, ông đã chuẩn bị trong Notebook XXII một đoạn kể lại của Quesnay’s Tableau économique. [67] Sau đó, ông biên soạn cuốn sổ tay cuối cùng trong bộ sách bắt đầu vào năm 1861 – cuốn số XXIII – chủ yếu bao gồm các ghi chú và nhận xét bổ sung.

Vào cuối hai năm làm việc chăm chỉ này, và sau khi kiểm tra lại một cách sâu sắc hơn các nhà lý thuyết chính của kinh tế chính trị, Marx quyết tâm hơn bao giờ hết để hoàn thành công việc lớn của cuộc đời mình. Mặc dù ông ấy vẫn chưa giải quyết dứt điểm nhiều vấn đề khái niệm và lý thuyết, nhưng việc hoàn thành phần lịch sử của ông giờ đây đã thôi thúc ông quay trở lại với các câu hỏi lý thuyết.

2.Công cuộc viết Ba cuốn Tư Bản Luận
Marx nghiến răng và bắt tay vào một giai đoạn lao động mới của mình. Từ mùa hè năm 1863, ông bắt đầu sáng tác thực tế của tác phẩm sẽ trở thành “magnum opus” [68] của ông. Cho đến tháng 12 năm 1865, ông đã dành hết tâm sức cho các phiên bản mở rộng nhất của các phần khác nhau, lần lượt chuẩn bị các bản thảo của Tập I, phần lớn của Tập III (bản tường thuật duy nhất của ông về quá trình hoàn chỉnh của sản xuất tư bản chủ nghĩa) [69] và phiên bản đầu tiên của Tập II (trình bày khái quát đầu tiên về quá trình lưu thông của tư bản). Liên quan đến kế hoạch sáu tập được chỉ ra vào năm 1859 trong lời tựa của Đóng góp cho sự phê phán kinh tế chính trị, Marx đã đưa vào một số chủ đề liên quan đến tiền thuê và tiền công mà ban đầu đã được xử lý trong tập II và III. Vào giữa tháng 8 năm 1863, Marx cập nhật cho Engels về những bước tiến của ông:

Ở một khía cạnh nào đó, công việc của tôi (chuẩn bị bản thảo cho báo chí) đang diễn ra tốt đẹp. Tôi nghĩ, trong phần cuối cùng, công cụ này giả định là một hình thức phổ biến có thể chấp nhận được. […] Mặt khác, mặc dù thực tế là tôi viết cả ngày, nhưng nó không nhanh bằng sự thiếu kiên nhẫn của chính tôi, một thời gian dài phải chịu thử thách về sự kiên nhẫn, trong tất cả mọi điều kiện, nó sẽ dễ hiểu hơn 100% so với cuốn note số I. [70]

Marx tiếp tục làm việc với tốc độ điên cuồng trong suốt mùa thu, tập trung vào việc viết Tập I. Nhưng kết quả là sức khỏe của ông trở nên tồi tệ đi, và tháng 11, chứng kiến sự xuất hiện của thứ mà vợ ông gọi là ‘căn bệnh khủng khiếp’ mà ông sẽ phải chống chọi trong nhiều năm cuối cùng của cuộc đời mình. Đó là một trường hợp mụn nhọt, [71] một bệnh nhiễm trùng khó chịu biểu hiện thành áp xe và nhọt nghiêm trọng, suy nhược trên các bộ phận khác nhau của cơ thể.

Vì một vết loét sâu sau vết thương lớn, Marx đã phải phẫu thuật và “trong một thời gian khá dài, tính mạng của ông ấy đang gặp nguy hiểm”. Theo lời kể của vợ ông sau này, tình trạng nguy kịch kéo dài trong “bốn tuần” và gây ra cho Marx những cơn đau dữ dội và liên tục, cùng với “những lo lắng dày vò và tất cả các loại đau khổ về tinh thần”. Vì tình hình tài chính của gia đình khiến nó ‘ đứng trên bờ vực thẳm’. [72]

Vào đầu tháng 12, khi ông đang trên đà hồi phục, Marx nói với Engels rằng ông ‘đã đặt một chân xuống mồ’[73] – và hai ngày sau, tình trạng thể chất của ông khiến ông trở thành “một chủ đề hay cho một cuốn truyện ngắn”. Nhìn từ phía trước, ông trông giống như một người ‘con người bên trong với hải cảng, rượu vang, mập mạp và một khối thịt khổng lồ”. Nhưng ‘sau lưng ông, người đàn ông bên ngoài, là một tên ăn thịt người chết tiệt’. [74]

Trong bối cảnh đó, cái chết của mẹ Marx buộc ông phải đến Đức để nhận di sản. Tình trạng của ông một lần nữa trở nên tồi tệ trong chuyến đi, và trên đường trở về, điều này buộc ông phải dừng lại vài tháng và ở nhà với chú của mình là Lion Philips, tại Zaltbommel ở Hà Lan. Trong thời gian này, một nốt sần lớn hơn bất cứ thứ gì trước đây xuất hiện ở chân phải của ông, cũng như nổi mụn nhọt ở cổ họng và lưng; nỗi đau từ những điều này quá lớn khiến ông thức trắng đêm. Vào nửa sau của tháng 1 năm 1864, ông viết cho Engels rằng ông cảm thấy “giống như một Lazarus thực sự […], bị tấn công từ mọi phía cùng một lúc”. [75]

Sau khi ông trở lại London, tất cả các bệnh nhiễm trùng về da vẫn tiếp tục ảnh hưởng đến sức khỏe của Marx vào đầu mùa xuân và ông chỉ có thể tiếp tục công việc đã lên kế hoạch vào giữa tháng 4, sau hơn năm tháng bị gián đoạn. Trong thời gian đó, ông tiếp tục tập trung vào Tập I, và có vẻ như chính lúc đó ông đã soạn thảo cái gọi là ‘Kết quả của quá trình sản xuất ngay lập tức’, phần duy nhất của phiên bản ban đầu vẫn được giữ nguyên.

Khoảng cuối tháng 5, trên người ông xuất hiện những đám mủ mới và gây ra những dày vò khó tả. Nhưng ông vẫn cố gắng tiếp tục với cuốn sách bằng mọi giá, ông lại tránh mặt bác sĩ Allen và những lời thúc giục của bác sĩ về một “liệu trình điều trị thường xuyên”, điều này có thể làm gián đoạn công việc mà ông chỉ đơn giản là “phải hoàn thành”. Lúc nào Marx cũng cảm thấy rằng “có điều gì đó không ổn”, và ông thú nhận sự nghi ngờ của mình với người bạn của mình ở Manchester: “Tôi đã phải quyết tâm gấp rút trước khi có thể giải quyết những điều khó hơn, và chúng cũng góp phần vào cảm giác thiếu sót này. Cậu hãy bỏ qua thuật ngữ Spinozistic.” [76]

Mùa hè đến không làm thay đổi hoàn cảnh bấp bênh của ông. Vào những ngày đầu tiên của tháng Bảy, ông bị cúm và không thể viết được. [77] Và hai tuần sau, ông phải nằm nghỉ mười ngày vì một vết thương có mủ nghiêm trọng trên dương vật của ông. Chỉ sau khi chia tay gia đình ở Ramsgate, vào tuần cuối cùng của tháng Bảy và mười ngày đầu tiên của tháng Tám, công việc của ông mới có thể bắt đầu. Ông bắt đầu giai đoạn viết mới với Tập III: Phần thứ hai, ‘Sự chuyển đổi lợi nhuận thành lợi nhuận trung bình’, sau đó là Phần thứ nhất, ‘Sự chuyển đổi giá trị thặng dư thành lợi nhuận’ (được hoàn thành, hầu hết có thể là vào khoảng cuối tháng 10 đến đầu Tháng 11 năm 1864). Trong thời gian này, ông đã tích cực tham gia các cuộc họp của Hiệp hội những người đàn ông làm việc quốc tế, nơi ông đã viết Diễn văn nhậm chức và Quy chế vào tháng 10. Cũng trong tháng đó, ông viết thư cho Carl Klings [1828 -?], Một công nhân luyện kim ở Solingen, người từng là thành viên của Liên minh những người cộng sản, và kể cho ông nghe về những rủi ro khác nhau và lý do không thể tránh khỏi khiến ông bị chậm lại:

Tôi đã bị ốm trong suốt năm qua (bị nổi mụn nước và mụn nhọt). Nếu không bị, tác phẩm của tôi về kinh tế chính trị – Tư Bản đã ra mắt. Tôi hy vọng bây giờ tôi có thể hoàn thành nó trong vài tháng cuối cùng và giáng cho giai cấp tư sản một đòn lý thuyết mà từ đó nó sẽ không bao giờ phục hồi được. […] Cậu có thể tin tưởng vào những an hem còn lại của tôi là một nhà đấu tranh trung thành của giai cấp công nhân. [78]

Tiếp tục công việc sau một thời gian tạm dừng để thực hiện các nhiệm vụ đối với Quốc tế, Marx đã viết Phần thứ ba của Tập III, có tựa đề “Quy luật về xu hướng của tỷ suất lợi nhuận giảm xuống”. Công việc của ông về vấn đề này đi kèm với một đợt bùng phát bệnh khác của ông. Vào tháng 11, ‘lại thêm một nốt mụn thịt nữa xuất hiện bên dưới ngực phải của ông”[79] và giam ông trên giường trong một tuần; sau đó nó tiếp tục mang đến cho ông các rắc rối khi ông phải ‘nghiêng về phía trước để viết’ [80]. Tháng sau, lo sợ có thể có thêm một vết loét khác ở bên phải của mình, ông đã quyết định tự mình điều trị nó. Ông tâm sự với Engels rằng ông đã phải miễn cưỡng tham khảo ý kiến của bác sĩ Allen, người không biết gì về việc kéo dài thời gian sử dụng phương pháp điều trị dựa trên thạch tín, và người sẽ cho ông một ‘màn thay đồ đáng sợ’ vì ‘đâm sau lưng’. [chữa trị bằng cách đâm thẳng vào nốt mụn nhọn] [81]

Từ tháng 1 đến tháng 5 năm 1865, Marx dành hết tâm huyết cho Tập II. Các bản thảo được chia thành ba chương, cuối cùng trở thành các Phần trong phiên bản mà Engels đã in năm 1885:

1) Các biến thái của tư bản;

2) Vòng quay tư bản;

3) Lưu thông và sinh sản.

Trong những trang này, Marx đã phát triển các khái niệm mới và kết nối một số lý thuyết trong tập I và III.

Tuy nhiên, vào năm mới, chế độ trộm vặt, trốn tránh bệnh và làm việc vẫn không ngừng bức hại Marx, và vào khoảng giữa tháng Hai, lại có một đợt bùng phát dịch bệnh khác. Ông nói với Engels rằng, không giống như năm trước, “các khả năng viết của ông không bị ảnh hưởng” và ông “hoàn toàn có thể làm việc”[82]. Nhưng những dự báo như vậy đã được chứng minh là quá mức: vào đầu tháng Ba, ‘rắc rối cũ [đã] ập đến với ông ở nhiều nơi nhạy cảm và“ trầm trọng hơn ”, vì vậy việc ngồi xuống [thật] khó khăn” [83]. Ngoài các “foruncles”, kéo dài cho đến giữa tháng, Quốc tế chiếm một “lượng lớn thời gian”. Tuy nhiên, ông vẫn không ngừng làm việc với cuốn sách, ngay cả khi điều đó có nghĩa là đôi khi ông ‘không đi ngủ cho đến bốn giờ sáng’. [84]

Động lực cuối cùng để ông sớm hoàn thành những phần còn thiếu là hợp đồng với nhà xuất bản. Nhờ sự can thiệp của Wilhelm Strohn [?], Một đồng đội cũ từ những ngày của Liên minh những người cộng sản, Otto Meisner [1819 – 1902] ở Hamburg đã gửi cho ông một bức thư vào ngày 21 tháng 3 trong đó có thỏa thuận xuất bản ‘tác phẩm Tư Bản: Đóng góp vào việc phê phán kinh tế chính trị ‘. Nó có chiều dài “xấp xỉ 50 chữ ký [85] [và] xuất hiện trong hai tập”. [86]

Thời gian ngắn ngủi, và một lần vào cuối tháng 4, Marx viết cho Engels rằng ông cảm thấy ‘chân tay như một chiếc giẻ ướt […], một phần do làm việc vào đêm khuya […], một phần vì sự tồi tệ mà [ông đã] mắc phải đang túm lấy ông” [87]. Vào giữa tháng 5, “một vết sưng tấy ghê rợn” xuất hiện ở hông bên trái của ông, “gần bộ phận không thể diễn tả được của cơ thể”[88]. Một tuần sau, các căn bệnh ‘vẫn ở đó’, mặc dù may mắn thay ‘chúng chỉ gây rắc rối cho ông cục bộ và [không] làm phiền não bộ”, ông nói với Engels rằng ông đang ‘làm việc như một con lừa’.[89]

Giữa tuần cuối cùng của tháng Năm và cuối tháng Sáu, Marx đã sáng tác một văn bản ngắn Tiền lương, Giá cả và Lợi nhuận.[90] Trong đó, ông phản bác luận điểm [?] Của John Weston rằng việc tăng lương không có lợi cho tầng lớp lao động và việc công đoàn đòi trả lương cao hơn thực sự có hại. Ngược lại, Marx đã chỉ ra rằng “việc tăng lương nói chung sẽ dẫn đến giảm tỷ suất lợi nhuận chung, nhưng không ảnh hưởng đến giá cả trung bình của hàng hóa hoặc giá trị của chúng”.[91]

Trong cùng thời gian này, Marx cũng viết Phần thứ tư của Tập III, với tên gọi là ‘Chuyển đổi Tư bản Hàng hóa và Tiền-Tư bản thành Tư bản Thương mại và Tư bản Kinh doanh Tiền tệ (Merchant’s Capital)’. Vào cuối tháng 7 năm 1865, ông đưa cho Engels một báo cáo tiến độ khác:

Còn 3 chương nữa được viết để hoàn thiện phần lý thuyết (3 cuốn đầu). Sau đó, vẫn còn cuốn thứ 4, cuốn lịch sử – văn học, sẽ được viết, nói một cách tương đối, sẽ là phần dễ nhất đối với tôi, vì tất cả các vấn đề đã được giải quyết trong 3 cuốn đầu tiên, vì vậy cuốn cuối cùng này là nhiều hơn bằng cách lặp lại trong hình thức lịch sử. Nhưng tôi không thể tự mình gửi đi bất cứ điều gì cho đến khi tôi đã viết ra toàn bộ điều trước mặt. Dù chúng có thiếu sót gì đi chăng nữa, thì ưu điểm của các bài viết của tôi là chúng là một tổng thể nghệ thuật, và điều này chỉ có thể đạt được thông qua việc tôi thực hành không bao giờ in những thứ tôi chưa chắc chắn, cho đến khi tôi viết ra schúng trước mặt tôi trong tình trạng nguyên vẹn. [92]

Không thể tránh khỏi những vấn đề khiến ông bị chậm lại và một loạt các sự kiện tiêu cực buộc ông phải xem xét lại phương pháp làm việc của mình, Marx tự hỏi bản thân rằng liệu sẽ tốt hơn nếu trước tiên ông viết ra một bản của Tập I đã hoàn thành, để ông có thể xuất bản ngay lập tức hay là đợi viết xong hết tất cả rồi xuất bản. Trong một bức thư khác gửi cho Engels, ông nói rằng “điểm đáng bàn” là liệu ông có nên “sao chép một phần bản thảo và gửi nó cho nhà xuất bản, hay viết xong toàn bộ rồi in một lượt”. Ông thích giải pháp thứ hai hơn, nhưng trấn an bạn mình rằng công việc của ông trên các tập khác sẽ không bị lãng phí:

[Trong hoàn cảnh], tôi có thể xoay sở với tiến độ nhanh của nó thậm chí không hề cân nhắc về mặt nghệ thuật. Bên cạnh đó, vì giới hạn tôi phải in tối đa là 60 tờ [93], nên điều cần thiết là tôi phải chuẩn bị và viết ra toàn bộ nội dung, phải biết cô đọng và gạch bỏ bao nhiêu để các phần riêng lẻ được cân bằng đồng đều và theo tỷ lệ trong giới hạn quy định.[94]

Marx khẳng định rằng ông sẽ ‘không tiếc công sức để hoàn thành càng sớm càng tốt’; điều đó là một “gánh nặng ban đêm” đối với ông. Nó ngăn cản ông “không thể làm bất cứ điều gì khác” và ông muốn thoát khỏi nó trước một cuộc chính biến mới: “Tôi biết rằng thời gian sẽ không dừng lại mãi mãi như bây giờ.”[95]

Mặc dù ông đã quyết định tiến hành hoàn thành Tập I, nhưng Marx không muốn đẩy những gì ông đã làm trong Tập III lên cao. Từ tháng 7 đến tháng 12 năm 1865, ông đã sáng tác, mặc dù ở dạng rời rạc, Phần thứ năm (‘Phân chia lợi nhuận thành lãi suất và lợi nhuận của doanh nghiệp. Tư bản sinh lãi’), Phần thứ sáu (‘Chuyển đổi lợi nhuận thặng dư thành tiền cho thuê mặt bằng’) và Phần thứ bảy (‘Doanh thu và Tư bản của chúng’) [96]. Do đó, cấu trúc mà Marx đưa ra cho Tập III từ mùa hè năm 1864 đến cuối năm 1865 rất giống với lược đồ 12 điểm của tháng 1 năm 1863 có trong Notebook XVIII của các bản thảo về các lý thuyết giá trị thặng dư.

Sự thiếu thốn khó khăn về tài chính đã không cho phép Marx kéo dài công việc của mình; thời gian của Tư Bản trở lại sau hơn một năm và nhiều năm càng trôi qua thì sức khỏe của ông lại diễn biến theo chiều hướng xấu đi vào mùa hè. Trên hết, nhiệm vụ của ông đối với Quốc tế đặc biệt căng thẳng vào tháng 9, liên quan đến hội nghị đầu tiên của nó, tại London. Vào tháng 10, Marx đến thăm Engels ở Manchester, và khi trở lại London, ông phải đối mặt với những sự kiện khủng khiếp hơn: con gái Laura của ông bị ốm, chủ nhà một lần nữa đe dọa đuổi gia đình ông và gửi đơn kiện, và ‘ những lá thư đe dọa ‘bắt đầu đổ về từ’ tất cả những kẻ xảo trá khác ‘. Vợ ông, Jenny, ‘suy sụp đến mức – như ông nói với Engels – ông “không có can đảm để giải thích tình hình thực sự của mọi việc với cô ấy” ‘và’ thực sự [không] biết phải làm gì “. [97] “Tin tốt” duy nhất là cái chết của một người cô 73 tuổi ở Frankfurt, người mà ông dự kiến sẽ nhận được một phần nhỏ trong tài sản thừa kế.

3.Sự hoàn thành cuốn I
Vào đầu năm 1866, Marx đưa ra bản thảo mới của Tư bản, Tập I. Vào giữa tháng Giêng, ông cập nhật Wilhelm Liebknecht [1826 – 1900] về tình hình: ‘Sự tranh cãi, […] tất cả những sai lầm đáng tiếc, những đòi hỏi Hiệp hội Quốc Tế đưa ra đối với tôi, v.v., đã không cho tôi có thời gian để viết ra tác phẩm cho bản thảo của tôi mà nhà xuất bản sẽ cho in vào tháng 3 ‘. Ông ấy nói thêm rằng ‘hai tập’ của nó sẽ ‘xuất hiện đồng thời’. [98] Trong một bức thư khác, được gửi cùng ngày cho Kugelmann, ông nói về việc ‘bận rộn 12 giờ một ngày để viết ra một bản thảo hợp lý’, [99] nhưng hy vọng sẽ đưa nó đến nhà xuất bản ở Hamburg trong vòng hai tháng.

Tuy nhiên, trái ngược với dự đoán của ông, cả năm nay của ông sẽ trải qua những cuộc vật lộn với những vết thương lòng và tình trạng sức khỏe ngày càng tồi tệ của ông. Vào cuối tháng 1, Jenny, vợ của ông thông báo cho người đồng chí cũ Johann Philipp Becker [1809 – 1886] rằng chồng bà đã ‘một lần nữa cảm thấy thấp thỏm với lời đe dọa nguy hiểm và cực kỳ đau đớn trước các căn bệnh tái phát của ông’. Lần này càng khiến ông ‘đau khổ’ hơn vì nó làm gián đoạn ‘việc ghi chép cuốn sách mà ông [vừa] mới bắt đầu”. Theo quan điểm của bà “đợt tái phát mới này [chỉ] đơn giản là do làm việc quá sức và nhiều giờ không ngủ vào ban đêm.”[100]

Chỉ vài ngày sau, Marx bị tấn công kịch liệt và có nguy cơ mất mạng. Khi sức khỏe hồi phục đủ để bắt đầu viết lại, ông tâm sự với Engels:

Lần này là may mắn. Gia đình tôi không biết vụ việc sẽ trở nên nghiêm trọng như thế nào. Nếu sự việc tái diễn dưới hình thức đó ba hoặc bốn lần nữa, tôi sẽ là người chết. Tôi bị lãng phí sức lực và vẫn còn yếu ớt, không phải về tâm trí mà là về thăn lưng và ở chân của tôi. Các bác sĩ hoàn toàn đúng khi cho rằng làm việc quá nhiều vào ban đêm là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng tái phát này. Nhưng tôi không thể nói cho những quý ông này biết lý do buộc tôi phải ngông cuồng – cũng như không có mục đích gì để làm như vậy. Vào lúc này, tất cả các loại bệnh đang dính trên người của tôi, đó là đau đớn nhưng hiện tại đã qua cơn nguy kịch.[101]

Bất chấp tất cả, suy nghĩ của Marx vẫn chủ yếu hướng vào nhiệm vụ trước mắt:

Điều khiến tôi ghê tởm nhất là công việc của tôi bị gián đoạn, và gián đoạn một cách chóng mặt kể từ ngày 1 tháng Giêng, khi tôi vượt qua được sự sung phù gan của mình. Tất nhiên, không có câu hỏi về việc ‘ngồi’, […]. Sức khỏe của tôi đã tiến bộ ngay cả khi chỉ là trong vài giờ ngắn ngủi trong ngày. Tuy nhiên tôi sẽ không tiến bộ với phần lý thuyết. Bộ não của tôi không được như vậy. Do đó, tôi đã xây dựng phần ‘Ngày làm việc’ theo quan điểm lịch sử, không nằm trong kế hoạch ban đầu của tôi.[102]

Marx kết thúc bức thư bằng một câu tóm tắt rất rõ về giai đoạn này của cuộc đời ông: “Cuốn sách của tôi yêu cầu toàn bộ thời gian của tôi”[103]. Điều này càng đúng bao nhiêu vào năm 1866.

Tình hình lúc này đã khiến Engels báo động nghiêm trọng. Lo sợ điều tồi tệ nhất, ông đã can thiệp kiên quyết để thuyết phục Marx rằng ông không thể tiếp tục làm theo thói quen cũ:

Cậu thực sự phải làm một điều gì đó hợp lý để loại bỏ điều vô nghĩa trong sức khỏe này, ngay cả khi cuốn sách bị trì hoãn 3 tháng nữa. Sự việc đang thực sự trở nên quá nghiêm trọng, và nếu như cậu nói, bộ não của cậu không cho phép cậu phát triển phần lý thuyết, thì hãy cho nó nghỉ ngơi một chút từ phần lý thuyết nâng cao hơn. Hãy tạm ngừng làm việc vào ban đêm và có một cuộc sống bình thường hơn.[104]

Engels ngay lập tức tham khảo ý kiến của Tiến sĩ Gumpert, người đã tư vấn một kiến thức y khoa khác về thạch tín, nhưng ông cũng đưa ra một số đề xuất về việc hoàn thành cuốn sách của mình. Ông muốn chắc chắn rằng Marx đã từ bỏ ý tưởng khác xa với thực tế là viết toàn bộ Tư bản trước khi bất kỳ phần nào của nó được xuất bản. “Cậu có thể không sắp xếp mọi thứ được không,” Engels hỏi, “ít nhất tập đầu tiên sẽ được gửi đi in đầu tiên và tập thứ hai sau đó sẽ cách vài tháng?”[105] Suy tính đến mọi thứ, ông kết thúc bằng một nhận xét khôn ngoan: “Điều gì sẽ xảy ra nếu lỡ có một sự kiện nào đấy bùng phát, ngay sau khi cậu đã hoàn thành một vài chương cuối của sách? Không chừng các tập đầu tiên còn chưa chắc được in?”

Marx trả lời từng luận điểm của Engels, xen kẽ giữa giọng điệu nghiêm túc và phiến diện. Về vấn đề thạch tín, ông viết: ‘Nói hoặc viết thư cho Gumpert để gửi cho tôi đơn thuốc kèm theo hướng dẫn sử dụng. Khi tôi tin tưởng vào ông ta, ông ta đang nợ “Kinh tế chính trị”, và nếu không có gì khác thì tôi sẽ không quên phép xã giao chuyên nghiệp và cách ông ta đối xử với tôi ở Manchester.[106] ”Về kế hoạch làm việc của mình, ông viết:

Theo như những gì liên quan đến cuốn sách ‘chết tiệt’ này, hiện tại thì nó đã sẵn sàng vào cuối tháng 12. Chỉ riêng chuyên luận về tiền thuê mặt bằng, chương áp chót, ở dạng hiện tại, gần như đủ dài để trở thành một cuốn sách.[107] Tôi đã đến Bảo tàng vào ban ngày và viết vào ban đêm. Tôi đã phải nghiên cứu về hóa nông nghiệp mới ở Đức, đặc biệt là Liebig và Schönbein, điều quan trọng đối với vấn đề này hơn tất cả những gì các nhà kinh tế học gộp lại, cũng như lượng nguyên liệu khổng lồ mà người Pháp đã sản xuất kể từ lần cuối tôi xử lý điểm này. Tôi đã kết thúc cuộc điều tra lý thuyết của mình về tiền thuê mặt bằng cách đây 2 năm. Và rất nhiều điều đã đạt được, đặc biệt là trong khoảng thời gian kể từ đó, hoàn toàn xác nhận lý thuyết của tôi một cách tình cờ. Và sự mở cửa của Nhật Bản (nói chung, tôi thường không bao giờ đọc sách du lịch nếu tôi không có nghĩa vụ chuyên môn). Vì vậy, đây là ‘hệ thống dịch chuyển’ được tôi áp dụng cho chính bản thân mình như nó đã được những nhà sản xuất người Anh chửi rủa đó áp dụng cho một và những người tương tự vào năm 1848-50. [108]

Ban ngày học ở thư viện, theo dõi những khám phá mới nhất, và làm việc ban đêm trên bản thảo của mình: đây là thói quen nghiên khắc mà Marx phải chịu khi cố gắng dùng hết sức lực để hoàn thành cuốn sách. Về nhiệm vụ chính, ông đã viết cho Engels: ‘Mặc dù đã sẵn sàng, nhưng bản thảo, ở dạng hiện tại là rất lớn, không phù hợp để xuất bản cho bất kỳ ai, trừ bản thân tôi, thậm chí không phải cho cậu.’ :

Tôi đã bắt đầu công việc viết lại bản thảo và đánh bóng kiểu dáng vào thời điểm đầu tháng Giêng, và tất cả đã diễn ra suôn sẻ, vì tôi tự nhiên thích liếm sạch sẽ đứa trẻ sơ sinh sau một thời gian dài đau đẻ. Nhưng sau đó carbuncle lại can thiệp, do đó tôi đã không thể tiến bộ thêm được nữa mà chỉ điền thêm thông tin vào những phần mà theo kế hoạch, đã hoàn thành. [109]

Cuối cùng, ông đã chấp nhận lời khuyên của Engels để mở rộng lịch xuất bản: ‘Tôi đồng ý với cậu và sẽ gửi tập đầu tiên cho Meissner ngay khi nó sẵn sàng.Tuy nhiên, ‘ Đầu tiên tôi phải ngồi được.” [110]

Trên thực tế, sức khỏe của Marx đang tiếp tục xấu đi. Vào cuối tháng 2, trên cơ thể ông xuất hiện hai nốt mụn thịt mới to lớn và ông đã cố gắng điều trị chúng một mình. Ông nói với Engels rằng ông đã sử dụng một cái ‘dao cạo sắc bén’ để loại bỏ ‘phần trên’, tự mình quét ‘đường cong’. ‘Máu bị nhiễm trùng […] trào ra, hay đúng hơn là bắn lên không trung”, và từ đó ông nghĩ về vết thương như bị “chôn vùi”, mặc dù cần được “điều dưỡng”. Còn với ‘kẻ dưới’ [cái mụn ở dưới], ông viết: ‘Nó đang trở nên ác tính và nằm ngoài tầm kiểm soát của tôi. […] Nếu công việc kinh doanh quái quỷ này tiến triển, tất nhiên tôi sẽ phải gửi cho Allen, vì do vị trí của đường cong, tôi không thể tự mình xem và chữa được.” [111]

Sau lời kể khó chịu này, Engels đã quở trách người bạn của mình một cách nghiêm khắc hơn bao giờ hết: ‘Không ai có thể chịu đựng được một chuỗi liên tiếp mãn tính của các đám mụn lâu như vậy, thiếu điều nó nghiêm trọng chút nữa là cậu chết rồi. Rồi sao? Sách của cậu với gia đình cậu sống sao?”[112] Để mang lại sự nhẹ nhõm cho Marx, ông nói rằng ông đã chuẩn bị sẵn sàng để hy sinh tài chính. Năn nỉ Marx trở nên ‘hợp lý’, hãy đề nghị một khoảng thời gian du lịch nghỉ ngơi:

Làm ơn hãy nghe tôi và gia đình để cậu được chữa khỏi bệnh. Toàn bộ phong trào sẽ ra sao nếu có cậu gặp chuyên, với cách sống hiện tại của cậu thì thể nào cậu cũng chết. Tôi không có ngày nào yên ổn vì cậu bị những bệnh như vậy, việc kinh doanh tôi cũng bỏ qua, và mỗi ngày trôi qua mà tôi không nghe thấy bất cứ điều gì từ cậu, tôi lo lắng và tưởng tượng cậu lại sắp chết. Không tốt. Đừng để mọi thứ đi quá giới hạn. [113]

Cuối cùng, Marx bị thuyết phục nghỉ việc. Vào ngày 15 tháng 3, ông đi du lịch đến Margate, một khu nghỉ mát bên bờ biển ở Kent, và vào ngày thứ mười, ông đã gửi lại một bản báo cáo về bản thân: “Tôi không đọc gì cả, không viết gì cả. Thực tế đơn thuần là việc phải uống asen ba lần một ngày buộc người ta phải sắp xếp thời gian cho bữa ăn và đi dạo. […] Đối với công ty ở đây, nó không tồn tại, tất nhiên. Tôi có thể hát với Miller of the Dee[114]: “Tôi không chăm sóc cho ai và không ai chăm sóc cho tôi.”[115]

Đầu tháng 4, Marx nói với người bạn Kugelmann rằng ông đã “hồi phục nhiều”. Nhưng ông ta phàn nàn rằng, vì sự gián đoạn, ‘hai tháng nữa và hơn thế nữa’ đã bị mất hoàn toàn, và việc hoàn thành cuốn sách của ông phải ‘lùi lại một lần nữa’.[116] Sau khi trở về London, ông vẫn bế tắc trong vài tuần nữa vì bệnh thấp khớp tấn công và những rắc rối khác; cơ thể ông vẫn còn kiệt sức và dễ bị tổn thương. Mặc dù ông đã báo cáo với Engels vào đầu tháng 6 rằng “may mắn thay không có bất kỳ điều gì tái diễn”, [117]nhưng Marx vãn không hài lòng vì công việc của mình đã “tiến triển kém hoàn toàn là do các yếu tố vật lý “.[118]

Vào tháng 7, Marx phải đối mặt với thứ đã trở thành ba kẻ thù truyền kiếp của ông: Chương trình giảng dạy của Livy trong tình trạng chậm trễ (nguy cơ chậm trễ) với hình thức nợ tiền thuê nhà; các carbuncles, một cái mới sẵn sàng bùng phát; và một lá gan ốm yếu. Vào tháng 8, ông trấn an Engels rằng, mặc dù sức khỏe của ông ‘dao động từ ngày này sang ngày khác’, nhưng nhìn chung ông cảm thấy tốt hơn: sau cùng, “cảm giác thích hợp để làm việc trở lại sẽ giúp ích rất nhiều cho một người đàn ông”.[119] Ông bị ‘đe dọa với những đám mụn mới ở chỗ này và chỗ kia’, và mặc dù chúng cứ “biến mất” mà không cần can thiệp khẩn cấp, nhưng họ đã buộc ông phải giữ “số giờ làm việc của mình rất nhiều trong giới hạn”. [120] Cùng ngày, ông viết cho Kugelmann: “Tôi không nghĩ mình có thể giao bản thảo của tập đầu tiên (hiện đã phát triển thành 3 tập) cho Hamburg trước tháng 10. Tôi chỉ có thể làm việc hiệu quả trong vài giờ mỗi ngày mà không cảm nhận được ngay những ảnh hưởng về thể chất. “[121]

Lần này, Marx cũng lạc quan quá mức. Ông tiếp xúc với các hiện tượng tiêu cực hàng ngày trong cuộc đấu tranh để tồn tại, để một lần nữa chúng trở thành trở ngại cho việc hoàn thành văn bản của ông. Hơn nữa, ông phải dành thời gian quý báu để tìm cách moi những khoản tiền nhỏ từ tiệm cầm đồ và thoát khỏi vòng xoay quanh co của những kỳ phiếu mà ông đã vay mượn.

Viết cho Kugelmann vào giữa tháng 10, Marx bày tỏ nỗi sợ hãi rằng do hậu quả của bệnh lâu dài và tất cả các chi phí mà nó phải gánh chịu, ông không còn có thể ‘giữ chân chủ nợ’ và ngôi nhà ‘sắp đổ sập về đôi tai của [ông].[122] Vì vậy, thậm chí chưa đến tháng 10, ông đã có thể hoàn thiện bản thảo. Khi mô tả tình trạng của mọi thứ cho người bạn của mình ở Hannover, và giải thích lý do của sự chậm trễ, Marx đã đặt ra kế hoạch mà ông đã có trong đầu:

Hoàn cảnh của tôi (gián đoạn vô tận, cả về thể chất và xã hội) buộc tôi phải xuất bản Tập I trước, không phải cả hai tập cùng nhau, như tôi đã dự định ban đầu. Và bây giờ có lẽ sẽ có 3 tập. Do đó, toàn bộ công việc được chia thành các phần sau:

Quyển I. Quá Trình Sản Xuất Tư Bản.

Quyển II. Quá trình luân chuyển của tư bản.

Quyển III. Cấu trúc của toàn bộ quá trình.

Quyển IV. Về Lịch sử của các Lý thuyết.

Tập đầu tiên sẽ gồm 2 cuốn đầu tiên. Tôi tin rằng cuốn thứ 3 sẽ lấp đầy cuốn thứ hai, cuốn thứ 4 là cuốn thứ 3.[123]

Đánh giá lại công việc mà ông đã làm kể từ khi Đóng góp vào phê phán kinh tế chính trị, được xuất bản năm 1859, Marx tiếp tục:

Theo tôi, cần phải bắt đầu lại từ đầu trong cuốn sách đầu tiên, tức là tóm tắt cuốn sách của tôi do Duncker xuất bản trong một chương về hàng hóa và tiền tệ. Tôi đánh giá điều này là cần thiết, không chỉ vì mục đích hoàn chỉnh, mà bởi vì ngay cả những người thông minh cũng không hiểu đúng câu hỏi, hay nói cách khác, chắc chắn đã có những khiếm khuyết trong lần trình bày đầu tiên, đặc biệt là trong phân tích hàng hóa.[124]

Sự nghèo đói cùng cực cũng đánh dấu vào tháng 11. Đề cập đến cuộc sống hàng ngày tồi tệ không được phép nghỉ ngơi, Marx viết cho Engels: ‘Không chỉ công việc của tôi thường xuyên bị gián đoạn bởi tất cả những điều này, mà bằng cách cố gắng bù đắp vào ban đêm cho khoảng thời gian đã mất trong ngày, tôi đã bị tổn thương ung nhọt gần duơng vật của mình.” [125] Nhưng ông muốn chỉ ra rằng“ mùa hè và mùa thu năm nay, nó thực sự không phải là lý thuyết gây ra sự chậm trễ, mà là tình trạng thể chất của ông ”. Nếu có một sức khỏe tốt, ông đã có thể hoàn thành công việc. Ông nhắc Engels rằng đã ba năm kể từ khi “cái ung nhọt đầu tiên mọc ra” – những năm mà ông đã “chỉ có một khoảng thời gian ngắn” để nhẹ nhõm với nó. [126] Hơn nữa, bị buộc phải dành quá nhiều thời gian và sức lực cho cuộc đấu tranh hàng ngày với nghèo đói, ông nhận xét vào tháng 12: “Tôi chỉ tiếc là các cá nhân không thể nộp hóa đơn của mình và tuyên bố cho tòa án là phá sản để nhận được sự bồi thường đàng hoàng như những người kinh doanh.”

Tình hình không thay đổi trong suốt mùa đông, và vào cuối tháng 2 năm 1867, Marx viết cho người bạn của mình ở Manchester (người chưa bao giờ thất bại trong việc gửi cho ông bất cứ thứ gì ông có thể): ‘Một người bán tạp hóa sẽ gửi đơn kiện vào thứ Bảy (ngày mốt) nếu tôi không trả cho ông ta ít nhất là £ 5. […] Công việc sẽ sớm hoàn thành, và kế hoạch sẽ giữ nguyên như ngày hôm nay nếu tôi ít bị quấy rối và bị về trễ hơn.” [127]

Vào cuối tháng 2 năm 1867, cuối cùng Marx đã có thể cung cấp cho Engels một tin tức đã được chờ đợi từ lâu rằng cuốn sách đã hoàn thành. Bây giờ ông phải mang nó đến Đức, và một lần nữa ông buộc phải quay sang người bạn của mình để ông có thể mua lại ‘quần áo và đồng hồ của mình từ tiệm cầm đồ’; [128] nếu không thì ông không thể đi

Khi đến Hamburg, Marx thảo luận với Engels về kế hoạch mới do Meissner đề xuất:

Bây giờ ông ta muốn rằng cuốn sách sẽ xuất hiện trong 3 tập. Đặc biệt ông ta phản đối việc tôi nén cuốn sách cuối cùng (phần lịch sử-văn học) như tôi đã dự định. Ông ta nói rằng theo quan điểm xuất bản […] thì đây là phần mà ông sắp đặt để bán tại cửa hàng nhiều nhất. Tôi nói với ông ta rằng điều đó chẳng liên quan gì vì tôi là người chỉ huy.[129]

Vài ngày sau, ông đưa ra một báo cáo tương tự cho Becker:

Toàn bộ tác phẩm sẽ xuất hiện trong 3 tập. Tiêu đề là Tư Bản – Phê phán Kinh tế Chính trị. Tập đầu tiên bao gồm Quyển đầu tiên: “Quá trình sản xuất tư bản”. Không nghi ngờ gì nữa, quả tên lửa khủng khiếp nhất vẫn chưa được ném vào đầu giai cấp tư sản (bao gồm cả địa chủ).” [130]

Sau vài ngày ở Hamburg, Marx tiếp tục đến Hannover. Ông ở đó với tư cách là khách của Kugelmann, người cuối cùng đã thân với ông sau nhiều năm quan hệ đơn thuần. Marx vẫn sẵn sàng ở đó trong trường hợp Meissner muốn ông giúp đọc bản kiểm chứng. Marx đã viết thư cho Engels rằng sức khỏe của ông đã được “cải thiện một cách phi thường”. “Không có dấu vết của các căn bệnh cũ” hoặc “vấn đề về gan” của ông, và “hơn thế nữa, ông đang ở trong trạng thái tốt”. [131] Engels trả lời từ Manchester :

Tôi luôn có cảm giác rằng cuốn sách chết tiệt đó, mà cậu đã mang theo bấy lâu nay, là đáy của tất cả những bất hạnh của cậu, và cậu sẽ và không bao giờ có thể tự giải thoát cho đến khi cậu lấy nó ra khỏi lưng. Chỉ nghĩ đến mỗi việc hoàn thành nó, đã khiến cậu rơi vào tình trạng khó khăn về thể chất, tinh thần và tài chính, và tôi có thể hiểu rất rõ rằng, sau khi rũ bỏ cơn ác mộng đó, giờ đây cậu cảm thấy mình là một người đàn ông mới.[132]

Marx muốn thông báo cho những người khác về việc xuất bản sắp tới tác phẩm của mình. Đối với Sigfrid Meyer [1840 – 1872], một thành viên xã hội chủ nghĩa Đức của Quốc tế tích cực trong việc tổ chức phong trào công nhân ở New York, ông viết: ‘Tập I bao gồm Quá trình sản xuất tư bản. […] Tập II chứa đựng sự tiếp nối và kết luận của lý thuyết, Tập III về lịch sử kinh tế chính trị từ giữa thế kỷ 17.” [133]

Vào giữa tháng 6, Engels đã tham gia vào việc sửa chữa văn bản để xuất bản. Ông cho rằng, so với Tác phẩm phê phán kinh tế chính trị năm 1859, ‘tính biện chứng của lý luận đã được mài giũa rất nhiều”. [134] Marx đã rất phấn khích trước sự tán thành này: ‘Cho đến nay cậu đã hài lòng với nó là điều quan trọng đối với tôi hơn bất cứ điều gì mà phần còn lại của thế giới có thể nói về nó.'[135] và không đủ rõ ràng cho người đọc bình dân; ông cũng lấy làm tiếc rằng chính xác phần quan trọng này có “dấu vết của các chốt hơi được đóng chặt trên đó” [Tức là người bình dân đọc sẽ gặp khó khăn]. [136] Đáp lại, Marx hoàn toàn chống lại nguyên nhân gây ra những cực hình về thể xác của mình – ‘Tôi hy vọng giai cấp tư sản sẽ nhớ đến những vết thương lòng của tôi cho đến ngày tàn của chúng'[137] – và tự thuyết phục mình về sự cần thiết của một phụ lục trình bày quan niệm của ông về hình thức giá trị ở một hình thức phổ biến hơn. Phần bổ sung dài hai mươi trang này đã được hoàn thành vào cuối tháng Sáu.

Marx hoàn thành việc sửa chữa bằng chứng vào lúc 2 giờ sáng ngày 1 tháng 8 năm 1867. Vài phút sau, ông viết cho người bạn của mình ở Manchester: “Fred thân mến: Vừa sửa xong tờ cuối cùng […]. Vậy là xong bộ sách này. Tôi nợ cậu đến mức mà cuốn sách này được xuất bản […] Tôi ôm hôn cậu , tràn đầy lời cảm ơn.[138] ”Vài ngày sau, trong một bức thư khác gửi cho Engels, ông đã tóm tắt điều mà ông coi là hai trụ cột chính của cuốn sách:“ 1. (đây là điều cơ bản đối với mọi hiểu biết về sự kiện) đặc tính gấp đôi của lao động tùy theo việc nó được thể hiện dưới dạng giá trị sử dụng hay giá trị trao đổi, được nêu ra trong chính Chương đầu tiên; 2. việc đối xử với giá trị thặng dư bất kể các hình thức cụ thể của nó như lợi nhuận, tiền lãi, tiền thuê mặt bằng, v.v. ‘[139]

Cuốn Tư Bản được bán vào ngày 11 tháng 9 năm 1867 [140]. Sau những sửa đổi cuối cùng, mục lục như sau:

Lời nói đầu

Hàng hóa và tiền
Sự chuyển hoá tiền thành tư bản
Sự sản xuất ra giá trị thặng dư tuyệt đối
Sự sản xuất ra giá trị thặng dư tương đối
Nghiên cứu sâu hơn về sản xuất giá trị thặng dư tuyệt đối và tương đối
Quá trình tích lũy tư bản
Phụ lục của Phần 1, 1: Hình thức của giá trị.[141]

Mặc dù quá trình sửa chữa kéo dài và lần bổ sung cuối cùng, cấu trúc của tác phẩm sẽ được mở rộng đáng kể trong những năm tới và nhiều sửa đổi bổ sung khác sẽ được thực hiện đối với văn bản. Do đó, Tập I tiếp tục hấp thụ những nguồn năng lượng đáng kể từ phía Marx ngay cả sau khi xuất bản.

4. Công cuộc nghiên cứu Phiên bản Cuối cùng
Tháng 10 năm 1867, Marx trở lại viết Tập II. Nhưng điều này làm tái phát những căn bệnh cũ y tế của ông: đau gan, mất ngủ và sự nở rộ của ‘hai quả cà phê nhỏ gần giấy nhớ’ [mụn nhọt gần dương vật]. Cũng không phải ‘những cuộc xâm lăng đến từ không’[ bệnh mới] hay ‘những sự trầm trọng của cuộc sống gia đình’ [Bệnh cũ] đã bỏ đi; có một sự cay đắng nhất định trong lời nhận xét của nhà hiền triết với Engels rằng “căn bệnh của tôi luôn bắt nguồn từ trong tâm trí”[142]. Như mọi khi, bạn của ông đã giúp đỡ và gửi tất cả số tiền ông có thể, cùng với hy vọng rằng số tiền đó sẽ ‘giúp loại bỏ những vết thương lòng'[143]. Tuy nhiên, đó không phải là những gì đã xảy ra, và vào cuối tháng 11, Marx đã viết để nói: “Tình trạng sức khỏe của tôi đã trở nên tồi tệ hơn rất nhiều, và hầu như không có vấn đề gì về việc làm việc.”[144]

Năm mới, 1868, bắt đầu giống như năm cũ đã kết thúc. Trong những tuần đầu tiên của tháng Giêng, Marx thậm chí không thể tham dự vào các cuộc trao đổi thư từ của mình. Vợ ông, Jenny tâm sự với Becker rằng ‘người chồng tội nghiệp của bà ấy lại một lần nữa bị căn bệnh cũ làm nghiêm trọng và khiến ông đau đớn nhất là ở bàn chân, điều này đang trở nên nguy hiểm do nó tái phát liên tục.’ [145] ‘Vài ngày sau đó. , Jenny, con gái của ông, báo cáo với Engels: ‘Moor lại một lần nữa trở thành nạn nhân của những kẻ thù cũ [căn bệnh cũ] của mình, những kẻ ăn cắp vặt, và gần nhất là sự xuất hiện của ông khiến cảm thấy rất khó chịu trong tư thế ngồi.[146] “Marx bắt đầu viết một lần nữa chỉ vào cuối tháng, khi ông nói với Engels rằng ‘trong 2-3 tuần’ ông sẽ ‘hoàn toàn không làm việc gì’; “Sẽ thật kinh khủng”, ông nói thêm, “nếu một con quái vật thứ ba phun trào”. [147]

Tình trạng sức khỏe của Marx tiếp tục dao động. Vào cuối tháng 3, ông báo cáo với Engels rằng ông nên ‘thực sự từ bỏ hoàn toàn công việc và suy nghĩ trong một thời gian’. Nhưng ông nói thêm rằng điều đó sẽ rất ‘khó’ đối với ông, ngay cả khi ông có ‘phương tiện để đi loanh quanh’.[148] Sự gián đoạn mới xảy ra ngay khi ông đang bắt đầu làm việc trên phiên bản thứ hai của Tập II – sau khoảng cách gần ba năm kể từ nửa đầu năm 1865. Ông đã hoàn thành hai chương đầu tiên trong suốt mùa xuân, ngoài một nhóm các các bản thảo[149] chuẩn bị – về mối quan hệ giữa giá trị thặng dư và tỷ suất lợi nhuận, quy luật tỷ suất lợi nhuận và các biến thái của tư bản – đã chiếm giữ ông cho đến cuối năm 1868.[150]

Vào cuối tháng 4 năm 1868, Marx đã gửi cho Engels một lược đồ mới cho công việc của mình, đặc biệt đề cập đến “phương pháp mà tỷ lệ lợi nhuận được phát triển”.[151] Trong cùng một bức thư, ông nói rõ rằng Tập II sẽ trình bày ‘quá trình luân chuyển tư bản trên cơ sở những tiền đề đã phát triển’ trong Tập I, xác định ‘tư bản cố định, tư bản luân chuyển và vòng quay của tư bản- và do đó nghiên cứu’ sự đan xen xã hội của các nguồn tư bản khác nhau, của các bộ phận của tư bản và của doanh thu (= m) ‘. Tập III sau đó sẽ “chuyển đổi giá trị thặng dư thành các hình thức khác nhau và các bộ phận cấu thành riêng biệt”.[152]

Tuy nhiên, vào tháng 5, các vấn đề về sức khỏe đã quay trở lại, và sau một thời gian im lặng, Marx giải thích với Engels rằng “hai khối u trên bìu có lẽ sẽ khiến cả Sulla bị bệnh”.[153] Vào tuần thứ hai của tháng 8, ông nói với Kugelmann về hy vọng sẽ hoàn thành toàn công việc vào ‘cuối tháng 9’ năm 1869. [154] Nhưng mùa thu đã mang đến sự bùng phát của các vết thương, và vào mùa xuân năm 1869, khi Marx vẫn đang làm chương thứ ba của Tập II, [155] thì lá gan của ông cũng trở nên tồi tệ hơn. Những bất hạnh của ông tiếp tục diễn ra trong những năm sau đó, với các rắc rối thường xuyên, và khiến ông không bao giờ hoàn thành được Tập II.

Cũng có lý do lý thuyết cho sự chậm trễ. Từ mùa thu năm 1868 đến mùa xuân năm 1869, quyết tâm đón đầu những phát triển mới nhất của chủ nghĩa tư bản, Marx đã biên soạn những đoạn trích phong phú từ các văn bản về thị trường tài chính và tiền tệ xuất hiện trên Tạp chí Thị trường Tiền tệ, Tạp chí Kinh tế và các ấn phẩm tương tự.[156] Hơn nữa, vào mùa thu năm 1869, khi nhận thức được văn học mới (trên thực tế, không đáng kể) về những thay đổi ở Nga, ông quyết định học tiếng Nga để có thể tự nghiên cứu. Ông theo đuổi mối quan tâm mới này với sự nghiêm khắc thường ngày của mình, và vào đầu năm 1870 Jenny nói với Engels rằng, ‘thay vì chăm sóc bản thân, [ông đã bắt đầu] học búa và kẹp của Nga, hiếm khi đi ra ngoài, không thường xuyên ăn uống và khiến cho những người ăn cắp vặt dưới cánh tay của ông đã rất sưng và đã cứng lại ‘. [157] Engels vội viết thư cho người bạn của mình, cố gắng thuyết phục ông rằng “vì lợi ích của Tập II”, ông cần “một sự thay đổi phong cách sống”; nếu không, nếu có ‘sự lặp lại liên tục của những lần tạm ngưng như vậy’, ông sẽ không bao giờ hoàn thành cuốn sách.[158]

Dự đoán đã đúng. Vào đầu mùa hè, tóm tắt lại những gì đã xảy ra trong những tháng trước đó, Marx nói với Kugelmann rằng công việc của ông đã ‘bị bệnh tật suốt mùa đông’, và ông ‘thấy cần phải học tiếng Nga, bởi vì, trong việc giải quyết vấn đề đất đai, cần phải nghiên cứu các mối quan hệ về địa chủ của Nga từ các nguồn chính thống ‘.[159]

Sau tất cả những gián đoạn và một thời gian hoạt động chính trị căng thẳng cho Quốc tế sau khi Công xã Paris ra đời, Marx đã chuyển sang làm việc cho một ấn bản mới của Tập I vì không hài lòng với cách trình bày lý thuyết giá trị mà ông đã bỏ ra. Tháng 12 năm 1871 và tháng 1 năm 1872 viết lại phần phụ lục năm 1867, và điều này khiến ông phải viết lại chính chương đầu tiên.[160] Nhân dịp này, ngoài một số bổ sung nhỏ, ông còn sửa đổi toàn bộ cấu trúc của cuốn sách.[161]

Việc sửa chữa và làm lại cũng ảnh hưởng đến bản dịch tiếng Pháp. Từ tháng 3 năm 1872, Marx đã phải làm việc để sửa chữa các bản nháp, sau đó được gửi đến nhà in từng đợt trong khoảng thời gian từ năm 1872 đến năm 1875.[162] Trong quá trình sửa đổi, ông quyết định sửa đổi thêm văn bản cơ bản, chủ yếu là ở phần trên sự tích tụ của tư bản. Trong bản tái bản cho ấn bản tiếng Pháp, ông không ngần ngại đính kèm với nó ‘một giá trị khoa học độc lập với bản gốc’.[163]

Mặc dù nhịp điệu ít dữ dội hơn trước – vì tình trạng sức khỏe bấp bênh và vì ông cần mở rộng kiến thức của mình trong một số lĩnh vực – Marx vẫn tiếp tục viết về Tư bản trong những năm cuối đời. Năm 1875, ông viết một bản thảo khác của Tập III có tựa đề ‘Mối quan hệ giữa Tỷ lệ giá trị thặng dư và Tỷ suất lợi nhuận được phát triển theo phương pháp toán học'[164], và từ tháng 10 năm 1876 đến đầu năm 1881, ông đã chuẩn bị các bản thảo mới của các phần của Tập II [165]. Một số bức thư của ông chỉ ra rằng, nếu ông có thể cung cấp kết quả nghiên cứu không ngừng của mình, ông cũng sẽ cập nhật Tập I.[166]

Tinh thần phê phán mà Marx sáng tác ra magnum opus cho thấy ông khác xa với các tác giả giáo điều như thế nào mà hầu hết những kẻ thù của ông và nhiều môn đệ tự phong đã trình bày với thế giới. Mặc dù nó vẫn còn dang dở, [167] những người ngày nay muốn sử dụng những khái niệm lý thuyết thiết yếu để phê phán phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa vẫn không thể bỏ qua việc đọc Tư bản của Marx.

Người dịch: Sally Mju

Chú thích
[1] These notebooks total 1472 quarto pages. See Friedrich Engels, ‘Preface to the First German Edition’, in Karl Marx, Capital, Volume II, in MECW, vol. 36, p. 6.

[2] Karl Marx, A Contribution to the Critique of Political Economy, in MECW, vol. 29, p. 261.

[3] Previously, in the Grundrisse, Marx had set forth a similar, though less precise, ‘arrangement of the material’, Karl Marx, Grundrisse, Harmondsworth: Penguin Books, 1993, p. 108, at four separate points: pp. 108, 227-8, 264 and 275. He also anticipated the six-part schema planned for A Contribution to the Critique of Political Economy in two letters from the first half of 1858: one to Ferdinand Lassalle on 22 February 1858, in MECW, vol. 40, pp. 268-71, and one to Friedrich Engels on 2 April 1858, in MECW, vol. 40, pp. 296-304. Between February and March 1859, he also drafted a long preparatory index for his work, which in the English edition of Marx, Grundrisse, op. cit., became the ‘Analytical Contents List’, pp. 69-80. On the original plan and its variations, see the by now dated, but still fundamental work by Roman Rosdolsky, The Making of of Marx’s Capital, London: Pluto, 1977, pp. 1-62. More limited, however, is Maximilien Rubel, Marx Critique du marxisme, Paris: Payot, pp. 379 and 389, which claims that Marx did not change the original plan he devised in 1857.

[4] These notebooks were ignored for more than a hundred years, before a Russian translation was finally published in 1973, in a supplementary Volume 47 of the Marx-Engels Sochinenya. An original German edition appeared only in 1976 in MEGA2 vol. II/3.1.

[5] Karl Marx to Friedrich Engels, 30 October 1861, in MECW, vol. 41, p. 323.

[6] Karl Marx to Friedrich Engels, 9 December 1861, in MECW, vol. 41, p. 332.

[7] Ibid., p. 333.

[8] Karl Marx to Friedrich Engels, 27 December 1861, in MECW, vol. 41, pp. 337-8.

[9] Karl Marx to Friedrich Engels, 3 March 1862, in MECW, vol. 41, p. 344.

[10] Karl Marx to Friedrich Engels, 15 March 1862, in MECW, vol. 41, p.352.

[11] Between 1905 and 1910, Kautsky published the manuscripts in question in a form that deviated somewhat from the originals.

[12] It was to have followed: 1) the transformation of money into capital; 2) absolute surplus value; 3) relative surplus value; and 4) a section – one he never actually wrote – on how these three should be considered in combination.

[13] Karl Marx, Theories of Surplus-Value, vol. I, in MECW, vol. 30, p. 348 (In the MECW these manuscripts are indicated with the title Economic Manuscript of 1861-63).

[14] Ibid., p. 352.

[15] Ibid., p. 354.

[16] Ibid., p. 354.

[17] Ibid., p. 355.

[18] Ibid., p. 355.

[19] Ibid., p. 357.

[20] Ibid., p. 357.

[21] Ibid., p. 391.

[22] Ibid., p. 388.

[23] Ibid., p. 393.

[24] Ibid., p. 389.

[25] Ibid., p. 396.

[26] Karl Marx to Ferdinand Lassalle, 28 April 1862, in MECW, vol. 41, p. 356.

[27] Marx, Theories of Surplus Value, vol. I, in MECW, vol. 31, p. 8.

[28] Ibid., p. 12.

[29] Ibid., p. 197.

[30] Karl Marx to Friedrich Engels, 18 June 1862, in MECW, vol. 41, p. 381.

[31] Marx, Theories of Surplus Value, vol. I, in MECW, vol. 31, p. 240.

[32] Karl Marx to Friedrich Engels, 18 June 1862, in MECW, vol. 41, p. 380.

[33] Karl Marx to Friedrich Engels, 2 August 1862, in MECW, vol. 41, p. 394.

[34] These notebooks form part of Theories of Surplus Value, vol. II, in MECW 31.

[35] Ibid., p. 359.

[36] Karl Marx to Friedrich Engels, 2 August 1862, in MECW, vol. 41, p. 396.

[37] Ibid., p. 398.

[38] Ibid., p. 394.

[39] Karl Marx to Friedrich Engels, 7 August 1862, in MECW, vol. 41, p. 399.

[40] Karl Marx to Friedrich Engels, 10 September 1862, in MECW, vol. 41, p. 417.

[41] Karl Marx to Ludwig Kugelmann, 28 December 1862, in MECW, vol. 41, p. 436.

[42] Karl Marx to Ferdinand Lassalle, 7 November 1862, in MECW, vol. 41, p. 426.

[43] Karl Marx, Theories of Surplus Value, vol. III, in MECW, vol. 32, p. 215.

[44] Ibid., p. 373.

[45] Ibid., p. 450.

[46] These are the final notebooks that form part of Theories of Surplus Value, vol. III.

[47] Ibid., p. 453.

[48] Ibid., p. 458.

[49] Karl Marx, Zur Kritik der politischen Ökonomie (Manuskript 1861-1863), in MEGA2, vol. II/3.5, pp. 1598-675.

[50] Ibid., pp. 1682-773.

[51] Karl Marx to Ludwig Kugelmann, 28 December 1862, op. cit., p. 435.

[52] See the index to the Grundrisse, written in June 1858 and contained in Notebook M (the same as that of the ‘1857 Introduction’), as well as the draft index for the third chapter, written in 1860: Marx, ‘Draft Plan of the Chapter on Capital’, in MECW, vol. 29, pp. 511-17.

[53] Karl Marx to Ludwig Kugelmann, 28 December 1862, op. cit., p. 435. This statement seems to indicate that Marx realized how difficult it would be to complete his original project in six books. Michael Heinrich, ‘Reconstruction or Deconstruction? Methodological Controversies about Value and Capital, and New Insights from the Critical Edition’, in Riccardo Bellofiore and Roberto Fineschi (eds.), Re-reading Marx: New Perspectives After the Critical Edition. Basingstoke: Palgrave-Macmillan, 2009, p. 80.

[54] Karl Marx to Ludwig Kugelmann, 28 December 1862, in MECW, vol. 41, p. 436.

[55] Marx, Theories of Surplus Value, vol. III, in MECW, vol. 32, p. 347.

[56] Marx, Theories of Surplus Value, vol. I, in MECW, vol. 32, pp. XX. The first chapter had already been outlined in Notebook XVI of the economic manuscripts of 1861-63. Marx prepared a schema of the second in Notebook XVIII, see ibid., pp. XX.

[57] Karl Marx to Friedrich Engels, 8 January 1863, in MECW, vol. 41, p. 442.

[58] Karl Marx to Friedrich Engels, 13 January 1863, in MECW, vol. 41, p. 445.

[59] Karl Marx to Friedrich Engels, 13 February 1863, in MECW, vol. 41, p. 453

[60] Karl Marx to Friedrich Engels, 21 February 1863, in MECW, vol. 41, p. 460.

[61] Karl Marx to Friedrich Engels, 24 March 1863, in MECW, vol. 41, p. 461.

[62] See the more than sixty pages contained in IISH, Marx-Engels Papers, B 98. On the basis of this research, Marx began one of his many unfinished projects, see Karl Marx, Manuskripte über die polnische Frage (1863 – 1864). S-Gravenhage: Mouton, 1961.

[63] Karl Marx to Friedrich Engels, 29 May 1863, in MECW, vol. 41, p. 474.

[64] IISH, Marx-Engels Papers, B 93, B 100, B 101, B 102, B 103, B 104 contain some 535 pages of notes. To these should be added the three notebooks RGASPI f.1, d. 1397, d. 1691, d. 5583. Marx used some of this material for the compilation of notebooks XXII and XXIII.

[65] Karl Marx to Friedrich Engels, 29 May 1863, in MECW, vol. 41, p. 474.

[66] Karl Marx to Friedrich Engels, 12 June 1863, in MECW, vol. 41, p. 479.

[67] Karl Marx to Friedrich Engels, 6 July 1863, in MECW, vol. 41, p. 485.

[68] See Michael Heinrich, ‘Entstehungs- und Auflösungsgeschichte des Marxschen Kapital’, pp. 176-9, in Werner Bonefeld and Michael Heinrich (eds.), Kapital & Kritik. Nach der ‘neuen’ Marx-Lektüre. Hamburg: VSA, 2011, pp. 176-9, which argues that the manuscripts from this period should be regarded not as the third version of the work begun with the Grundrisse, but as the first draft of Capital.

[69] Karl Marx, Marx’s Economic Manuscript of 1864-1865, Fred Moseley (ed.). Leiden: Brill, 2015.

[70] ‘No. 1’: that is the 1859 A Contribution to the Critique of Political Economy. Karl Marx to Friedrich Engels, 15 August 1863, in MECW, vol. 41, p. 488.

[71] In recent years, dermatologists have reviewed the discussion on the causes of Marx’s disease. Sam Shuster suggested that he suffered from hidradenitis suppurativa (‘The nature and consequence of Karl Marx’s skin disease’, in British Journal of Dermatology, vol. 158 (2008), no. 1, pp. 1-3, while Rudolf Happle and Arne Koenig claimed even less plausibly, ‘A lesson to be learned from Karl Marx: smoking triggers hidradenitis suppurativa’, British Journal of Dermatology, vol. 159 (2008), no. 1, pp. 255-6, that the culprit was his heavy smoking of cigars. For Shuster’s reply to this suggestion, see ibid., p. 256.

[72] Jenny Marx, in Hans Magnus Enzensberger (ed.), Gespräche mit Marx und Engels, Frankfurt/Main: Insel Verlag, 1973, p. 288.

[73] Karl Marx to Friedrich Engels, 2 December 1863, in MECW, vol. 41, p. 495.

[74] Karl Marx to Friedrich Engels, 4 December 1863, in MECW, vol. 41, p. 497.

[75] Karl Marx to Friedrich Engels, 20 January 1864, in MECW, vol. 41, p. 507.

[76] Karl Marx to Friedrich Engels, 26 May 1864, in MECW, vol. 41, p. 530.

[77] Karl Marx to Friedrich Engels, 1 July 1864, in MECW, vol. 41, p. 545.

[78] Karl Marx to Carl Klings, 4 October 1864, in MECW, vol. 42, p. 4.

[79] Karl Marx to Friedrich Engels, 4 November 1864, in MECW, vol. 42, p. 12.

[80] Karl Marx to Friedrich Engels, 14 November 1864, in MECW, vol. 42, p. 22.

[81] Karl Marx to Friedrich Engels, 2 December 1864, in MECW, vol. 42, p. 51.

[82] Karl Marx to Friedrich Engels, 25 February 1864, in MECW, vol. 42, p. 107.

[83] Karl Marx to Friedrich Engels, 4 March 1865, in MECW, vol. 42, p. 115.

[84] Karl Marx to Friedrich Engels, 13 March 1865, in MECW, vol. 42, pp. 129-30.

[85] Fifty signatures were equivalent to 800 printed pages.

[86] ‘Agreement between Mr. Karl Marx and Mr. Otto Meissner, Publisher and Bookseller’, in MECW, vol. 20, p. 361.

[87] Karl Marx to Friedrich Engels, 22 April 1865, in MECW, vol. 42, p. 148.

[88] Karl Marx to Friedrich Engels, 13 May 1865, in MECW, vol. 42, p. 158.

[89] Karl Marx to Friedrich Engels, 20 May 1865, in MECW, vol. 42, p. 159.

[90] This was published in 1898 by Eleanor Marx, as Value, Price and Profit. This commonly used title was taken as the basis for the German translation that appeared the same year in Die Neue Zeit [The New Times].

[91] Karl Marx, Value, Price and Profit, in MECW, vol. 20, p. 144.

[92] Karl Marx to Friedrich Engels, 31 July 1865, in MECW, vol. 42, p. 173.

[93] The equivalent of 960 pages. Later, Meissner signaled his openness to modify his agreement with Marx: see Karl Marx to Friedrich Engels, 13 April 1867, in MECW, vol. 42, p. 357.

[94] Karl Marx to Friedrich Engels, 5 August 1865, in MECW, vol. 42, p. 175.

[95] Ibid.

[96] This division was followed by Engels when he published Capital, Volume III in 1894. See Carl-Erich Vollgraf, Jürgen Jungnickel and Stephen Naron, ‘Marx in Marx’s Words? On Engels’ Edition of the Main Manuscript of Volume III of Capital, in International Journal of Political Economy, vol. 32 (Spring, 2002), no. 1, pp. 35-78. See also the more recent: Carl-Erich Vollgraf, ‘Das Kapital – bis zuletzt ein “Werk im Werden”,’ in Marx-Engels Jahrbuch, vol. 2012/13, pp. 113-33; and Regina Roth, ‘Die Herausgabe von Band 2 und 3 des Kapital durch Engels’, in ibid., pp. 168-82. For a critical assessment of Engels’s editing, see Michael Heinrich, ‘Engels’ Edition of the Third Volume of Capital and Marx’s Original Manuscript’, in Science & Society, vol. 60 (1996-1997), no. 4, pp. 452-66. A different point of view is contained in: Michael R. Krätke, Kritik der politischen Ökonomie Heute, Hamburg: VSA, 2017, esp. the final chapter ‘Gibt es ein Marx-Engels-Problem?’

[97] Karl Marx to Friedrich Engels, 8 November 1865, in MECW, vol. 42, p. pp. 193-4.

[98] Karl Marx to Wilhelm Liebknecht, 15 January 1866, in MECW, vol. 42, p. 219.

[99] Karl Marx to Ludwig Kugelmann, 15 January 1866, in MECW, vol. 42, p. 221.

[100] Jenny Marx to Johann Philipp Becker, 29 January 1866, in MECW, vol. 42, pp. 570-1.

[101] Karl Marx to Friedrich Engels, 10 February 1866, in MECW, vol. 42, p. 223.

[102] Ibid., pp. 223-4.

[103] Karl Marx to Friedrich Engels, 10 February 1866, in MECW, vol. 42, p. 224.

[104] Friedrich Engels to Karl Marx, 10 February 1866, in MECW, vol. 42, pp. 225-6.

[105] Ibid., p. 226.

[106] Karl Marx to Friedrich Engels, 13 February 1866, in MECW, vol. 42, p. 227.

[107] Marx later inserted the section on ground rent into Part Six of Volume III: ‘Transformation of Surplus Profit into Ground Rent’.

[108] Karl Marx to Friedrich Engels, 13 February 1866, in MECW, vol. 42, p. 227.

[109] Ibid., p. 227.

[110] Ibid.

[111] Karl Marx to Friedrich Engels, 20 February 1866, in MECW, vol. 42, p. 231.

[112] Friedrich Engels to Karl Marx, 22 February 1866, in MECW, vol. 42, p. 233.

[113] Ibid., pp. 233-4.

[114] A traditional English folk song.

[115] Karl Marx to Friedrich Engels, 24 March 1866, in MECW, vol. 42, p. 249.

[116] Karl Marx to Ludwig Kugelmann, 6 April 1866, in MECW, vol. 42, p. 262.

[117] Karl Marx to Friedrich Engels, 7 June 1866, in MECW, vol. 42, p. 281.

[118] Karl Marx to Friedrich Engels, 9 June 1866, in MECW, vol. 42, p. 282.

[119] Karl Marx to Friedrich Engels, 7 August 1866, in MECW, vol. 42, p. 303.

[120] Karl Marx to Friedrich Engels, 23 August 1866, in MECW, vol. 42, p. 311.

[121] Karl Marx to Ludwig Kugelmann, 23 August 1866, in MECW, vol. 42, p. 312.

[122] Karl Marx to Ludwig Kugelmann, 13 October 1866, in MECW, vol. 42, p. 328.

[123] Ibid., p. 328.

[124] Ibid., pp. 328-9.

[125] Karl Marx to Friedrich Engels, 8 November 1866, in MECW, vol. 42, p. 331.

[126] Karl Marx to Friedrich Engels, 10 November 1866, in MECW, vol. 42, p. 332.

[127] Karl Marx to Friedrich Engels, 21 February 1867, in MECW, vol. 42, p. 347.

[128] Karl Marx to Friedrich Engels, 2 April 1867, in MECW, vol. 42, p. 351.

[129] Karl Marx to Friedrich Engels, 13 April 1867, in MECW, vol. 42, p. 357.

[130] Karl Mark to Johann Philip Becker, 17 April 1867, in MECW, vol. 42, p. 358.

[131] Karl Marx to Friedrich Engels, 24 April 1867, in MECW, vol. 42, p. 361.

[132] Friedrich Engels to Karl Marx, 27 April 1867, in MECW, vol. 42, p. 362.

[133] Karl Marx to Sigfrid Meyer, 30 April 1867, in MECW, vol. 42, p. 367.

[134] Friedrich Engels to Karl Marx, 16 June 1867, in MECW, vol. 42, p. 381.

[135] Karl Marx to Friedrich Engels, 22 June 1867, in MECW, vol. 42, p. 383.

[136] Friedrich Engels to Karl Marx, 16 June 1867, in MECW, vol. 42, p. 380.

[137] Karl Marx to Friedrich Engels, 22 June 1867, in MECW, vol. 42, p. 383.

[138] Karl Marx to Friedrich Engels, 24 August 1867, in MECW, vol. 42, p. 405.

[139] Karl Marx to Friedrich Engels, 24 August 1867, in MECW, vol. 42, p. 407.

[140] See Karl Marx, Das Kapital. Kritik der Politischen Ökonomie. Erster Band, Hamburg 1867, in MEGA2, vol. II/5, p. 674.

[141] Ibid., pp. 9-10.

[142] Karl Marx to Friedrich Engels, 19 October 1867, in MECW, vol. 42, p. 453.

[143] Friedrich Engels to Karl Marx, 22 October 1867, in MECW, vol. 42, p. 457.

[144] Karl Marx to Friedrich Engels, 27 November 1867, in MECW, vol. 42, p. 477.

[145] Jenny Marx to Johann Philipp Becker, ‘After 10 January 1868, in MECW, vol. 42, p. 580.

[146] Laura Marx to Friedrich Engels, 13 January 1868, in MECW, vol. 42, p. 583.

[147] Karl Marx to Friedrich Engels, 25 January 1868, in MECW, vol. 42, p. 528.

[148] Karl Marx to Friedrich Engels, 25 March 1868, in MECW, vol. 42, p. 557.

[149] Karl Marx, ‘Manuskripte zum zweiten Buch des ‘Kapitals’ 1868 bis 1881′, in MEGA2, vol. II/11, pp. 1-339.

[150] These texts have recently been published in Karl Marx, Ökonomische Manuskripte 1863-1868, in MEGA2, vol. II/4.3, pp. 78-234, and pp. 285-363. The last part constitutes Manuscript IV of Volume II and contains new versions of Part One, ‘The Circulation of Capital’, and Part Two, ‘The Metamorphoses of Capital’.

[151] Karl Marx to Friedrich Engels, 30 April 1868, in MECW, vol. 43, p. 21.

[152] Ibid.

[153] Karl Marx to Friedrich Engels, 16 May 1868, in MECW, vol. 42, p. 35.

[154] Karl Marx to Ludwig Kugelmann, 10 August 1868, in MECW, vol. 43, p. 82.

[155] Marx, ‘Manuskripte zum zweiten Buch des ‘Kapitals’ 1868 bis 1881′, in MEGA2, vol. II/11, pp. 340-522.

[156] Still unpublished, these notes are included in the IISH notebooks, Marx-Engels Papers, B 108, B 109, B 113 an57B 114.

[157] Jenny Marx to Friedrich Engels, ‘About 17 January 1870’, in MECW, vol. 43, p. 551.

[158] Friedrich Engels to Karl Marx, 19 January 1870, in MECW, vol. 43, p. 408.

[159] Karl Marx to Ludwig Kugelmann, 27 June 1870, in MECW, vol. 43, p. 528.

[160] Marx, Das Kapital. Kritik der Politischen Ökonomie. Ertser Band, Hamburg 1867, in MEGA2 vol. II/5, pp. 1-55.

[161] In 1867 Marx had divided the book into chapters. In 1872 these became sections, each with much more detailed subdivisions.

[162] Karl Marx, Le Capital, Paris 1872-1875, in MEGA2, vol. II/7, 1989.

[163] Karl Marx, ‘Afterword to the French Edition’ to Capital, Volume I, in MECW, vol. 35, p. 24.

[164] Karl Marx, ‘Manuskripte und redaktionelle Texte zum dritten Buch des “Kapitals”. 1871 bis 1895’, in MEGA², vol. II/14, pp. pp. 19-150.

[165] Karl Marx, ‘Manuskripte zum Zweiten Buch des des “Kapitals”. 1876 bis 1881’, in MEGA², vol. II/11, pp. 525-828.

[166] Cf. Karl Marx to Nikolai Danielson, 13 December 1881, in MECW, vol. 46, p. 161.

[167] The editorial work that Engels undertook after his friend’s death to prepare the unfinished parts of Capital for publication was extremely complex. It should be borne in mind that the text in question was prepared on the basis of incomplete and often heterogeneous material that Marx had written in various periods of his life, some of which contained observations different from others to be found elsewhere in Capital. Nevertheless, Engels published Volume II in 1885 and Volume III in 1894.

Tags Vietnamese

Journalism

Nội chiến ở Mỹ và nền độc lập Ba Lan: Marx và chính trị giải phóng

Post author By Ksenia Arapko
Post date December 16, 2021

I. Cuộc đấu tranh chống chế độ nô lệ ở Mỹ
Mùa xuân năm 1861, chính trường thế giới rúng động bởi cuộc Nội chiến Mỹ bùng nổ. Nó bắt đầu ngay sau khi Abraham Lincoln được bầu làm Tổng thống Mỹ, khi bảy Quốc gia chiếm hữu nô lệ tuyên bố ly khai khỏi Mỹ gồm: Nam Carolina, Mississippi, Florida, Alabama, Georgia, Louisiana và Texas. Tiếp sau đó có sự tham gia của các bang Virginia, Arkansas, Tennessee, North Carolina và sau đó là Missouri và Kentucky (mặc dù hai bang sau không chính thức tuyên bố tách ra). Cuộc xung đột đẫm máu sau đó đã cướp đi sinh mạng của khoảng 750.000 người giữa Confederate (vốn ủng hộ việc duy trì và mở rộng chế độ nô lệ) và Union (các bang trung thành với Lincoln, mặc dù trong một số trường hợp, các bang vẫn coi chế độ nô lệ là hợp pháp).

Marx ngay lập tức bắt đầu nghiên cứu tình hình và vào đầu tháng 7, viết cho Engels: “Xung đột giữa Nam và Bắc… cuối cùng đã đến mức gay gắt (nếu chúng ta bỏ qua những yêu cầu mới của “nhu cầu mới” [1]) bởi trọng lượng mà sự phát triển phi thường của các Quốc gia Tây Bắc đã ném vào cân. ” Theo quan điểm của Marx, không thành phần nào của phong trào ly khai có tính hợp pháp; họ được coi là “kẻ soán ngôi”, vì “không nơi nào họ cho phép người dân hàng loạt bỏ phiếu”. Trong trường hợp này, vấn đề không chỉ là “sự ly khai khỏi miền Bắc, mà còn củng cố và tăng cường chế độ đầu sỏ của 300.000 lãnh chúa nô lệ ở miền Nam”[2] (Marx to Engels, 1 tháng 7 năm 1861, MECW 41: 300). Vài ngày sau, ông nhận thấy rằng “hoạt động ly khai [đã bị] trình bày sai trong các báo tiếng Anh”, vì ở khắp mọi nơi, ngoại trừ Nam Carolina, “có sự phản đối mạnh mẽ nhất đối với việc ly khai” (Marx to Engels, ngày 5 tháng 7 1861, MECW 41: 305). Hơn nữa, ở những nơi được phép tham vấn bầu cử – “chỉ một số” các Quốc gia trên Vịnh Mexico tổ chức một “cuộc bỏ phiếu phổ thông thích hợp” – diễn ra trong những điều kiện tồi tàn. Ví dụ như ở Virginia, “một khối lượng lớn quân của Confederate miền Nam đột nhiên được đưa vào lãnh thổ” và “dưới sự bảo vệ của họ (thực sự là người theo chủ nghĩa Bonaparti), họ đã bỏ phiếu đòi ly khai” – tuy nhiên đã có “50.000 phiếu bầu” cho Union, “ bất chấp hệ thống khủng bố ”.Texas, “sau Nam Carolina, [có] đảng nô lệ lớn nhất và chủ nghĩa khủng bố”, vẫn ghi nhận “11.000 phiếu bầu cho Union”. Ở Alabama, “không có cuộc bỏ phiếu phổ thông nào về ly khai hay về Hiến pháp mới”, và đa số 61-39 đại biểu của hội nghị ủng hộ ly khai chỉ là do thực tế là theo Hiến pháp “mỗi chủ nô cũng bỏ phiếu cho 3/5 người nô lệ của mình ”(Marx to Engels, 5 tháng 7 năm 1861, MECW 41: 306-307). Đối với Louisiana, phiếu bầu của Union nhiều hơn số phiếu ly khai được bỏ ra tại “cuộc bầu cử đại biểu tham dự đại hội”, nhưng đủ số đại biểu để thay đổi cán cân (Marx to Engels, ngày 5 tháng 7 năm 1861, MECW 41: 307).

Những cân nhắc như vậy trong các bức thư của Marx gửi cho Engels đã được bổ sung bởi những lập luận thậm chí còn quan trọng hơn trong các tác phẩm báo chí của ông. Ngoài những đóng góp lẻ tẻ cho tờ New-York Tribune, vào tháng 10 năm 1861, ông còn viết bằng tiếng Đức cho tờ Die Presse tự do của người Vienna, tờ báo với 30.000 người theo dõi, là tờ báo được đọc nhiều nhất ở Áo và là một trong những tờ phổ biến nhất ở bất cứ đâu.. Chủ đề chính của các bài báo này – cũng bao gồm các báo cáo về cuộc xâm lược Mexico lần thứ hai của Pháp – là những tác động kinh tế của cuộc chiến của Mỹ đối với Anh. Đặc biệt, Marx tập trung vào sự phát triển của thương mại và tình hình tài chính, cũng như đánh giá các xu hướng trong dư luận. Do đó, trong “Một cuộc họp của những người lao động ở London” (1862), ông đã bày tỏ sự vui mừng trước các cuộc biểu tình do công nhân Anh tổ chức, những người “không có tiếng nói trong Nghị viện”, đã cố gắng mang “ảnh hưởng chính trị” [3]của họ để gánh chịu và ngăn chặn việc quân sự Anh can thiệp chống lại Union

Tương tự, Marx đã viết một bài báo với các tin sốt cho tờ New-York Tribune sau vụ Trent Affair, khi Hải quân Mỹ bắt giữ bất hợp pháp hai nhà ngoại giao của Confederate miền Nam trên một con tàu của Anh. Ông viết, Mỹ không bao giờ nên quên “rằng ít nhất các tầng lớp lao động ở Anh [đã] không bao giờ từ bỏ đấu tranh cho Union. Đối với họ, do “mặc dù các thông tin độc hại được lan truyền của một cơ quan báo chí cho nên không một cuộc họp công khai nào của công nhân có thể được tổ chức ở Vương quốc Anh trong suốt thời kỳ mà hòa bình run rẩy trên cán cân”.[4] “Thái độ của các tầng lớp lao động Anh” càng được coi trọng hơn khi được đặt cùng với “hành vi đạo đức giả, bắt nạt, hèn nhát và ngu ngốc của quan chức John Bull”; một bên là sự táo bạo và nhất quán, một bên là sự không mạch lạc và tự mâu thuẫn. Trong một bức thư ông viết cho Lassalle vào tháng 5 năm 1861, ông nhận xét: “Tất nhiên, toàn bộ báo chí chính thức ở Anh đều ủng hộ các chủ nô. Họ là những người tự sướng đã làm rung chuyển thế giới bằng hoạt động từ thiện chống buôn bán nô lệ của họ. Nhưng bông, bông! ” (Marx đến Lassalle, ngày 29 tháng 5 năm 1861, MECW 41: 291).

Sự quan tâm của Marx đối với Nội chiến vượt xa những hậu quả của nó đối với nước Anh; trên tất cả, ông ấy muốn làm sáng tỏ bản chất của cuộc xung đột. Bài báo mà ông viết cho tờ New-York Tribune vài tháng sau khi nó nổ ra là một ví dụ điển hình về điều này: “Người dân châu Âu biết rằng một cuộc chiến liên tục của Union là một cuộc chiến chống lại sự liên tục của chế độ nô lệ – trong trân chiến này, hình thức cao nhất của chính quyền tự trị phổ biến cho đến nay được ghi nhận là chiến đấu với hình thức nô dịch hèn hạ nhất và vô liêm sỉ nhất của con người được ghi trong biên niên sử ”.[5]

Trong một số bài báo cho Die Presse, Marx đã phân tích sâu hơn các lý lẽ của hai phe đối lập. Ông bắt đầu bằng cách phân tích sự đạo đức giả của Đảng Tự do và Bảo thủ Anh. Trong “Nội chiến Bắc Mỹ” (25 tháng 10 năm 1861), ông đã chế giễu “khám phá xuất sắc” của tờ The Times, tờ nhật báo hàng đầu của Anh, rằng đó là “một cuộc chiến thuế quan đơn thuần, một cuộc chiến giữa một hệ thống bảo hộ và một hệ thống thương mại tự do ”, ông kết luận rằng Anh không có lựa chọn nào khác ngoài tuyên bố ủng hộ“ thương mại tự do ”do Confederate miền Nam đại diện. Một số tờ tuần báo, bao gồm The Economist và The Saturday Review, đã đi một bước xa hơn và khẳng định rằng “câu hỏi về chế độ nô lệ… hoàn toàn không liên quan gì đến cuộc chiến này”. [6]

Khi phản đối những cách giải thích của các báo Anh, Marx đã thu hút sự chú ý đến các động cơ chính trị đằng sau cuộc xung đột. Về phía các chủ nô ở miền Nam, ông nhận xét rằng mục đích chính của họ là duy trì quyền kiểm soát Thượng viện và do đó “ảnh hưởng chính trị đối với Mỹ”. Đối với điều này, cần phải chinh phục các vùng mới (như đã xảy ra vào năm 1845 với việc sáp nhập Texas) hoặc biến các vùng hiện có của Mỹ thành “các quốc gia nô lệ” [7]. Những người ủng hộ chế độ nô lệ ở Mỹ là “một chế độ đầu sỏ hẹp hòi [đã] đương đầu với hàng triệu người được gọi là người da trắng nghèo, con số những người này không ngừng tăng lên thông qua việc tập trung tài sản đất đai và chỉ có thể so được với những người dân La Mã trong thời kỳ La Mã suy tàn tột độ ”.[8] Vì vậy, “việc mua lại và triển vọng giành được các lãnh thổ mới” của các chủ nô miền Nam là cách duy nhất có thể để cân bằng lợi ích của người nghèo da trắng với lợi ích của chủ nô, “để tạo cho họ những hành động không ngừng khát khao một hướng đi vô hại và để chế ngự họ với triển vọng của một ngày nào đó họ sẽ được trở thành chủ nô”. Mặt khác, Lincoln theo đuổi mục đích “giữ nguyên nghiêm ngặt chế độ nô lệ trong địa hình cũ của nó”, khiến nó “bị ràng buộc theo quy luật kinh tế để dẫn đến sự tuyệt chủng dần dần” và do đó tiêu diệt “quyền bá chủ” chính trị của “quốc gia nô lệ”. [9]

Marx đã sử dụng bài báo của mình để lập luận ngược lại: “Toàn bộ phong trào, như chúng ta thấy, dựa trên vấn đề nô lệ. Không phải ở khía cạnh liệu những nô lệ trong các quốc gia nô lệ hiện tại có nên được giải phóng hoàn toàn hay không, mà là liệu 20 triệu người dân miền Bắc tự do có nên phục tùng một chế độ đầu sỏ gồm 300.000 chủ nô hay không. ” Điều đang bị đe dọa – và Marx dựa trên cái nhìn sâu sắc của ông về cơ chế bành trướng của hình thức kinh tế này – là “liệu các Lãnh thổ rộng lớn của nước cộng hòa nên là vườn ươm cho các quốc gia tự do hay cho chế độ nô lệ; [và] liệu chính sách quốc gia của Union có nên vũ trang phổ biến chế độ nô lệ ở Mexico, Trung và Nam Mỹ hay không ”. [10]

Những đánh giá này làm nổi bật vực thẳm ngăn cách Marx với Giuseppe Garibaldi, người đã từ chối lời đề nghị đảm nhiệm chức vụ chỉ huy trong quân đội miền Bắc với lý do đây chỉ là một cuộc tranh giành quyền lực mà không liên quan đến việc giải phóng nô lệ. Về quan điểm của Garibaldi và nỗ lực thất bại của ông trong việc khôi phục hòa bình giữa hai bên, Marx nhận xét với Engels: “Garibaldi, tên khốn, đã tự lừa mình bằng bức thư gửi quân Yankees [11] để thúc đẩy hòa hợp” (Marx gửi Engels, ngày 10 tháng 6 năm 1861, MECW 41: 293). Trong khi Garibaldi không hiểu được các mục tiêu hoặc lựa chọn thực sự trong quá trình này thì Marx – với tư cách là một người không theo chủ nghĩa tối đa cảnh giác về những diễn biến lịch sử có thể xảy ra – ngay lập tức nhận thấy rằng kết quả của Nội chiến Mỹ sẽ mang tính quyết định trên quy mô thế giới và thiết lập đồng hồ lịch sử di chuyển dọc theo con đường của chế độ nô lệ hoặc của sự giải phóng.

Vào tháng 11 năm 1864, đối mặt với sự diễn ra nhanh chóng và kịch tính của các sự kiện, Marx đã yêu cầu chú của mình là Lion Philips phản ánh “tại thời điểm Lincoln được bầu cử [năm 1860], vấn đề chỉ là không nhượng bộ thêm cho các chủ nô, trong khi giờ đây, mục tiêu hằng mong đợi, một phần đã được hiện thực hóa, là xóa bỏ chế độ nô lệ ”. Và ông nói thêm: “Người ta phải thừa nhận rằng chưa bao giờ một cuộc cách mạng khổng lồ lại xảy ra với tốc độ nhanh chóng như vậy. Nó sẽ có một ảnh hưởng rất có lợi cho toàn thế giới ”(Marx nói với Lion Philips, 29 tháng 11 năm 1864, MECW 42: 48).

II. Abraham Lincoln và Andrew Johnson
Việc Lincoln tái đắc cử vào tháng 11 năm 1864 đã tạo cơ hội cho Marx thay mặt Hiệp hội những người lao động quốc tế bày tỏ một thông điệp chúc mừng với ý nghĩa chính trị rõ ràng: “Nếu sự phản kháng với quyền chiếm hữu nô lệ là khẩu hiệu dành riêng cho cuộc bầu cử đầu tiên của ông, thì tiếng vang chiến thắng trong cuộc tái bầu cử của ông chính là cái chết cho chế độ nô lệ ”. [12]

Một số đại diện của các giai cấp thống trị miền Nam đã tuyên bố rằng “chế độ nô lệ [là] một thể chế có lợi”, và thậm chí còn rao giảng rằng đó là “giải pháp duy nhất cho vấn đề lớn“ mối quan hệ giữa lao động và tư bản ” [13]. Do đó, Marx háo hức thẳng thắn thiết lập mọi thứ:

Các tầng lớp lao động ở châu Âu ngay lập tức hiểu ra, ngay cả trước khi đảng phái cuồng tín của các tầng lớp thượng lưu quyền quý của Confederate miền Nam đã đưa ra lời cảnh báo tồi tệ của họ rằng cuộc nổi dậy của những người nô lệ là âm thanh cho một cuộc thập tự chinh thần thánh nói chung về tài sản chống lại lao động, và điều đó đối với những người đàn ông da trắng lao động, với hy vọng của họ về tương lai, thậm chí cả những cuộc chinh phục trong quá khứ của họ cũng đang bị đe dọa trong cuộc xung đột khủng khiếp đó ở bên kia Đại Tây Dương. [14]

Sau đó, Marx đề cập đến một vấn đề không kém phần quan trọng:

Trong khi những người lao động, quyền lực chính trị thực sự của miền Bắc, cho phép chế độ nô lệ làm ô nhiễm nền cộng hòa của chính họ; trong khi trước khi người da đen, bị làm chủ và bị bán mà không được sự đồng tình của anh ta, họ khoe rằng việc bán mình và chọn chủ của người da trắng là đặc quyền cao nhất của người lao động da trắng; nhưng, họ đã không thể đạt được tự do lao động thực sự hoặc hỗ trợ các anh em châu Âu của họ trong cuộc đấu tranh đòi giải phóng. [15]

Một điểm rất giống được đưa ra trong Tư bản, Tập I, nơi Marx mạnh mẽ nhấn mạnh rằng “tại Mỹ, mọi phong trào công nhân độc lập đều bị tê liệt chừng nào chế độ nô lệ làm biến dạng một bộ phận của nước cộng hòa. Lao động trong một làn da trắng không thể tự giải phóng khi nó được gắn với một làn da đen”. Tuy nhiên, “một cuộc sống mới ngay lập tức nảy sinh từ cái chết của chế độ nô lệ. Thành quả đầu tiên của Nội chiến Mỹ là sự kích động ” trong tám tiếng một ngày. [16]

Marx nhận thức rõ quan điểm chính trị ôn hòa của Lincoln [17], Marx cũng không che đậy những định kiến về chủng tộc của một số đồng minh của mình. Nhưng ông luôn nhấn mạnh rõ ràng, không có bất kỳ chủ nghĩa bè phái nào, sự khác biệt giữa hệ thống nô lệ ở miền Nam và hệ thống dựa trên lao động làm công ăn lương ở miền Bắc. Ông hiểu rằng, ở Mỹ, các điều kiện đang phát triển để phá hủy một trong những tổ chức khét tiếng nhất thế giới. Việc chấm dứt chế độ nô lệ và áp bức chủng tộc sẽ cho phép phong trào công nhân toàn cầu hoạt động trong một khuôn khổ thuận lợi hơn cho việc xây dựng một xã hội không có giai cấp và một phương thức sản xuất cộng sản chủ nghĩa.[18]

Với suy nghĩ này, Marx đã soạn “Bài phát biểu của Hiệp hội Quốc tế Nam giới cho Tổng thống Johnson”, người đã kế nhiệm Lincoln sau khi ông bị ám sát vào ngày 14 tháng 4 năm 1865. Marx muốn nhắc Andrew Johnson rằng, với chức vụ tổng thống, ông đã nhận được “ nhiệm vụ nhổ theo luật những gì đã bị gươm quật ngã ”: nghĩa là“ chủ trì công việc gian khổ là tái thiết chính trị và tái tạo xã hội…; mở đầu kỷ nguyên mới của quá trình giải phóng lao động ”. [19]

Vài năm sau, Marx thay mặt Quốc tế gửi “Diễn văn cho Liên đoàn Lao động Quốc gia Mỹ” (1869). Ông đã nhận thức rõ – ông viết – rằng “sự đau khổ của các tầng lớp lao động đã tạo nên một lớp giấy bạc cho sự xa xỉ mới của giới quý tộc tài chính… và những con sâu bọ tương tự do chiến tranh sinh ra”. [20] Tuy nhiên, không nên quên rằng “Nội chiến đã đền bù cho Mỹ bằng cách giải phóng nô lệ và hậu quả là thúc đẩy về đạo đức”. “Về phía ông,” Marx kết luận, “phụ thuộc vào nhiệm vụ vinh quang là chứng minh cho thế giới thấy rằng cuối cùng thì giai cấp công nhân đang làm tốt nhất bối cảnh lịch sử không còn là những thuộc hạ đặc quyền mà là những chủ thể độc lập, có ý thức về trách nhiệm của mình”. [21]

III. Câu hỏi về cách mạng Ba Lan và vai trò phản động của Nga
Đối với những đóng góp phân tích tốt đẹp mà Marx đã viết cho Die Presse, chỉ một phần trong số đó đã được xuất bản. Vào tháng 2 năm 1862, ông viết cho Engels rằng, “xét về tình trạng tồi tệ hiện nay của các vấn đề ở Đức”, nhật báo Viennese không phải là “con bò sữa mà lẽ ra phải có” để hỗ trợ tài chính khốn khó của ông. Các “nghiên cứu sinh” có lẽ chỉ in “một trong bốn” bài của ông , vì vậy ông không chỉ không kiếm đủ tiền để giảm bớt hoàn cảnh cho gia đình mình, ông còn bị “mất thời gian” và bức xúc khi “phải viết theo yêu cầu của họ để cho bài báo có dấu ấn riêng ”(Marx to Engels, 25 tháng 2 năm 1862, MECW 41: 340). Vào tháng 4, Marx đã nhắc lại quan điểm này, trong một bình luận châm biếm mà ông gửi cho Engels: “Trong cuốn Khoa học mới của mình, Vico nói rằng Đức là quốc gia duy nhất ở châu Âu vẫn còn sử dụng‘ miệng lưỡi anh hùng ’. Nếu ông ta có hân hạnh được làm quen với Vienna Presse hay Berlin National-Zeitung, thì người Neapolitan cũ sẽ từ bỏ ý tưởng định kiến này ”(Marx to Engels, 28 tháng 4 năm 1862, MECW 41: 353-54). Đến cuối năm 1862, Marx quyết định ngừng cộng tác với tờ báo Áo. Trong khoảng thời gian hơn một năm, ông đã xuất bản được tổng cộng 52 bài báo, một số bài báo được viết với sự trợ giúp của Engels.

Mặc dù các sự kiện làm rung chuyển nước Mỹ là mối bận tâm chính của Marx trong chính trị quốc tế, nhưng trong phần đầu của những năm 1860, ông cũng quan tâm đến tất cả những diễn biến chính ở Nga và Đông Âu. Trong một bức thư vào tháng 6 năm 1860 cho Lassalle, Marx đã đưa ra một số điểm liên quan đến một trong những trọng tâm chính trị chính của ông: sự phản đối của ông đối với Nga và các đồng minh của nước này là Henry Palmerston và Louis Bonaparte. Ông cố gắng thuyết phục Lassalle rằng không có gì bất hợp pháp trong sự hội tụ giữa các vị trí của “đảng” của họ và của David Urquhart, một chính trị gia Tory có quan điểm lãng mạn. Liên quan đến Urquhart, vì mục đích chống Nga và chống phát Tự do. Lasselle – người đã có công xuất bản lại các bài báo của Marx chống lại Palmerston đã xuất hiện trên cơ quan chính thức của các báo Anh vào đầu những năm 1850 [22] – Marx viết: “Ông ấy… phản động một cách chủ quan … Điều này không cách nào ngăn cản sự vận động trong chính sách đối ngoại mà ông là người đứng đầu, khỏi một cách khách quan mang tính cách mạng. Điều đó đối với tôi là một vấn đề hoàn toàn thờ ơ, giống như trong cuộc chiến chống lại Nga, mà nói, đó là một vấn đề thờ ơ đối với ông cho dù động cơ của người láng giềng của ông trong vụ nổ súng, khi bắn vào người Nga, là màu đen, đỏ và vàng [tức là, theo chủ nghĩa dân tộc] hoặc cách mạng ” [23] . Marx tiếp tục: “Không cần phải nói rằng, trong chính sách đối ngoại, có rất ít lợi ích khi sử dụng những câu cửa miệng như‘ phản động ’và‘ cách mạng ’”[24] (Marx to Lassalle, 1 hoặc 2 tháng 6 năm 1860, MECW 41: 153).

Luôn để ý đến những dấu hiệu của một cuộc nổi dậy có thể hạn chế vai trò phản động của Nga trong nền chính trị châu Âu, Marx đã viết cho Engels vào đầu năm 1863 (ngay sau cuộc nổi dậy tháng Giêng của Ba Lan và lời đề nghị giúp đỡ ngay lập tức của Bismarck trong việc trấn áp nó) rằng “thời đại của cuộc cách mạng giờ đây đã mở ra ở châu Âu một lần nữa ”(Marx to Engels, 13 tháng 2 năm 1863, MECW 41: 453). Và bốn ngày sau, ông phản ánh: “Việc kinh doanh của Ba Lan và sự can thiệp của Phổ thực sự thể hiện một sự kết hợp thúc đẩy mà chúng ta phải nhắc đến.” (Marx to Engels, 17 tháng 2 năm 1863, MECW 41: 455).[25]

Với tầm quan trọng của những sự kiện này, Marx không nghĩ rằng việc họ chỉ lên tiếng thông qua các bài báo đã xuất bản là đủ. Do đó, ông đề nghị ban hành ngay một bản tuyên ngôn nhân danh Hiệp hội Giáo dục Công nhân Đức ở London, tổ chức này vẫn gần gũi với các quan điểm chính trị của ông. Điều này sẽ giúp ông có vỏ bọc trong trường hợp ông tiếp tục với ý định xin nhập quốc tịch Đức và “trở lại Đức”. Engels được cho là viết “phần quân sự” của văn bản nhỏ này, tập trung vào “lợi ích quân sự và chính trị của Đức trong việc khôi phục Ba Lan”, trong khi ông sẽ đảm nhận “phần ngoại giao” (Marx gửi Engels, ngày 17 tháng 2 năm 1863, MECW 41: 455). Vào ngày 18 tháng 2 năm 1863, Hạ viện Phổ lên án chính sách của chính phủ và thông qua một nghị quyết ủng hộ trung lập, Marx đã bùng lên với sự nhiệt tình: “Chúng ta sẽ sớm có cuộc cách mạng” (Marx to Engels, 21 tháng 2 năm 1863, MECW 41: 461) . Như ông đã thấy, câu hỏi của người Ba Lan đưa ra “cơ hội tiếp theo để chứng minh rằng không thể truy tố các lợi ích của Đức chừng nào nhà nước của chính Hohenzollerns vẫn tiếp tục tồn tại” (Marx to Engels, 24 tháng 3 năm 1863 MECW 41: 462). Lời đề nghị hỗ trợ của Bismarck đối với Sa hoàng Alexander II, hoặc sự ủy quyền của ông cho “Phổ coi lãnh thổ [Ba Lan] của mình là của Nga”, đã tạo thêm động lực chính trị cho Marx để hoàn thành kế hoạch của mình.[26]

Do đó, chính trong thời kỳ này, Marx đã bắt tay vào một dự án nghiên cứu kỹ lưỡng khác của mình. Trong một lá thư gửi cho Engels vào cuối tháng 5, ông báo cáo rằng trong những tháng trước – ngoài kinh tế chính trị – ông đã nghiên cứu các khía cạnh của câu hỏi Ba Lan; điều này đã giúp ông ta “lấp đầy những khoảng trống trong kiến thức của về ngoại giao, lịch sử, về mối quan hệ Nga-Phổ-Ba Lan” (Marx to Engels, 29 tháng 5 năm 1863, MECW 41: 474). Vì vậy, từ tháng 2 đến tháng 5, ông đã viết một bản thảo có tựa đề “Ba Lan, Phổ và Nga” (1863), trong đó ghi lại rất rõ sự khuất phục trong lịch sử của Berlin đối với Moscow. Đối với Hohenzollerns, “sự tiến bộ của Nga đại diện cho quy luật phát triển của Phổ”; “Không có Phổ mà không có Nga”. Đối với Marx, ngược lại, “việc khôi phục Ba Lan có nghĩa là tiêu diệt nước Nga ngày nay, hủy bỏ nỗ lực giành quyền bá chủ [27] toàn cầu của nước này”. Vì lý do tương tự, “sự hủy diệt của Ba Lan, sự tiêu diệt của nó cho Nga, [có nghĩa là] sự suy tàn nhất định của nước Đức, sự sụp đổ của con đập duy nhất ngăn chặn đại hồng thủy Slav” [28]. Các văn bản kế hoạch của Marx không bao giờ nhìn thấy ánh sáng trong ngày. Nhân dịp này, trách nhiệm rõ ràng thuộc về Engels (người đã viết phần quan trọng nhất, về các khía cạnh quân sự), trong khi “phần ngoại giao” của Marx, điều mà ông “sẵn sàng thực hiện bất cứ lúc nào”, là “chỉ một phụ lục ”(Marx to Engels, 20 tháng 2 năm 1863, MECW 41: 458). Tuy nhiên, vào tháng 10, Marx đã quản lý để xuất bản “Tuyên ngôn về Ba Lan của Hiệp hội Giáo dục Công nhân Đức ở Luân Đôn” (1863), giúp gây quỹ cho những người đấu tranh cho tự do Ba Lan. Nó bắt đầu bằng một tuyên bố vang dội: “Câu hỏi Ba Lan là câu hỏi Đức. Nếu không có một nước Ba Lan độc lập thì không thể có nước Đức độc lập và thống nhất, không có sự giải phóng nước Đức khỏi ách thống trị của Nga bắt đầu từ sự phân chia đầu tiên của Ba Lan ”[29]. Đối với Marx, trong khi “giai cấp tư sản Đức im lặng, thụ động và thờ ơ, trước sự tàn sát của dân tộc anh hùng mà một mình vẫn bảo vệ thì “giai cấp công nhân Anh”, “đã giành được danh dự lịch sử bất tử cho chính mình bằng cách ngăn chặn những nỗ lực lặp đi lặp lại của các giai cấp thống trị nhằm can thiệp thay mặt cho các chủ nô Mỹ ”, sẽ tiếp tục chiến đấu cùng với quân nổi dậy Ba Lan. [30]

Cuộc đấu tranh kéo dài hơn một năm này là cuộc đấu tranh lâu nhất từng được tiến hành chống lại sự chiếm đóng của Nga. Nó chỉ kết thúc vào tháng 4 năm 1864, khi những người Nga, đã hành quyết các đại diện của chính phủ cách mạng, cuối cùng đã dập tắt cuộc nổi dậy. Vào tháng 5, quân đội Nga cũng đã hoàn thành việc sát nhập bắc Kavkaz, chấm dứt một cuộc chiến tranh đã bắt đầu vào năm 1817. Một lần nữa, Marx thể hiện cái nhìn sâu sắc, và không giống như “phần còn lại của châu Âu” – nơi “quan sát với sự thờ ơ ngu ngốc” – ông coi “sự đàn áp của cuộc nổi dậy Ba Lan và sự sáp nhập của Caucasus” là “hai sự kiện quan trọng nhất đã diễn ra ở châu Âu kể từ năm 1815” (Marx to Engels, 7 tháng 6 năm 1864, MECW 41: 538)

IV Sự hỗ trợ cho cuộc đấu tranh của Ba Lan trong và sau Quốc tế
Marx tiếp tục bận rộn với câu hỏi Ba Lan, câu hỏi đã được đưa ra tranh luận nhiều lần trong Quốc tế. Trên thực tế, cuộc họp trù bị quan trọng nhất của ngày thành lập Quốc tế đã diễn ra vào tháng 7 năm 1863 và được tổ chức bởi vì một số tổ chức của công nhân Pháp và Anh đã đặc biệt nhóm họp tại London để bày tỏ tình đoàn kết với nhân dân Ba Lan chống lại sự chiếm đóng của Nga hoàng.

Sau đó, ba tháng sau khi Quốc tế ra đời, tại cuộc họp của Ủy ban Thường vụ Đại hội đồng tổ chức vào tháng 12 năm 1864, nhà báo Peter Fox đã lập luận trong bài diễn văn của mình tại Ba Lan rằng “người Pháp [theo truyền thống] có thiện cảm hơn [với người Ba Lan] hơn người Anh ”. Marx đã không phản đối điều này, nhưng, như ông viết cho Engels, sau đó ông đã “mở ra một bức tranh cổ động lịch sử không thể chối cãi về sự phản bội liên tục của Pháp đối với Ba Lan từ Louis XV đến Bonaparte III”. Chính trong bối cảnh đó, ông đã soạn thảo một bản thảo mới, mà sau này được gọi là “Ba Lan và Pháp” (1864). Được viết bằng tiếng Anh, nó bao gồm khoảng thời gian từ Hòa bình Westphalia, năm 1648, đến năm 1812.

Một năm sau, vào tháng 9 năm 1865, ngay sau khi Hội nghị Quốc tế tổ chức ở London, Marx đã đề xuất một dự thảo chương trình nghị sự cho chính sách đối ngoại của phong trào lao động ở châu Âu. Là một trong những ưu tiên của nó, ông chỉ ra “sự cần thiết phải loại bỏ ảnh hưởng của người Muscovite ở châu Âu bằng cách áp dụng quyền tự quyết của các quốc gia, và tái lập Ba Lan trên cơ sở dân chủ và xã hội” (Marx gửi Hermann Jung, ngày 20 tháng 11 1865, MECW 42: 400). Phải mất nhiều thập kỷ điều này mới xảy ra.

Marx tiếp tục ủng hộ chính nghĩa của Ba Lan sau khi Quốc tế giải thể. Vào mùa thu năm 1875, ông được yêu cầu phát biểu tại một cuộc họp về việc giải phóng Ba Lan nhưng ông đã phải từ chối vì tình trạng sức khỏe của mình quá tệ. Trong lá thư giải thích sự vắng mặt của mình mà ông gửi cho nhà hoạt động chính trị và công luận Pyotr Lavrov, ông nói rõ rằng, nếu ông có một bài phát biểu, ông chỉ có thể khẳng định lại vị trí mà mình đã nắm giữ trong hơn ba mươi năm – rằng “ giải phóng Ba Lan là một trong những điều kiện tiên quyết để giải phóng giai cấp công nhân ở châu Âu ”(Marx gửi PL Lavrov, ngày 3 tháng 12 năm 1875, MECW 45: 111).

Trường hợp của Ba Lan chứng tỏ rằng Marx, khi đối mặt với những sự kiện lịch sử lớn ở những nơi xa xôi khác nhau, đã có thể nắm bắt được những gì đang xảy ra trên thế giới và góp phần vào sự biến đổi của nó. Quan điểm quốc tế chủ nghĩa này cần được phục hồi khẩn cấp bởi các phong trào cánh tả ngày nay.

Người dịch: Sally Mju

Tài liệu tham khảo
[1] This was the name that Marx used to refer to the Southern plantation owners.

[2] The 1860 Census, with which Marx was not familiar at the time of writing, recorded a little over 394,000 slaveowners, or 8 per cent of American families. The number of slaves, however, totalled 3,950,000. See United States Census Office (1866): “Population of the United States in 1860, Compiled from the Original Returns of the Eighth Census Under the Secretary of the Interior”, Washington: Government Printing Office.

[3] Marx, Karl (2 February 1862), “A London Workers’ Meeting”, Die Presse, MECW 19: 153.

[4] Marx, Karl (1 February 1862), “English Public Opinion”, New-York Daily Tribune, MECW 19: 137.

[5] Marx, Karl (7 November 1861), “The London Times on the Orleans Princes in America”, New-York Daily Tribune, MECW 19: 30. On Marx’s thinking with regard to slavery, see Backhaus, Wilhelm (1974), Marx, Engels und die Sklaverei, Düsseldorf: Schwann.

[6] Marx, Karl (25 October 1861), “The North American Civil War”, Die Presse, MECW 19: 32-33.

[7 ]Marx, Karl (25 October 1861), “The North American Civil War”, Die Presse, MECW 19: 33.

[8] Marx, Karl (25 October 1861), “The North American Civil War”, Die Presse, MECW 19: 40-41.

[9] Marx, Karl (25 October 1861), “The North American Civil War”, Die Presse, MECW 19: 41.

[10] Marx, Karl (25 October 1861), “The North American Civil War”, Die Presse, MECW 19: [11] On the “inherently expansionist character of Southern slavery”, see Blackburn, Robin (2011), An Unfinished Revolution: Marx and Lincoln, London: Verso, p. 21.

[12] Translation modified.

[13] Marx, Karl (23 December 1864), “To Abraham Lincoln, President of the United States of America”, The Daily News, MECW 20: 19.

[14] Marx, Karl (23 December 1864), “To Abraham Lincoln, President of the United States of America”, The Daily News, MECW 20: 19. Marx was quoting here from the speech by slaveholder A. Stephens in Savannah, on 21 March 1861, which was published in the New-York Daily Tribune on 27 March 1861.

[15] Marx, Karl (23 December 1864), “To Abraham Lincoln, President of the United States of America”, The Daily News, MECW 20: 20.

[16] Marx, Karl (23 December 1864), “To Abraham Lincoln, President of the United States of America”, The Daily News, MECW 20: 20.

[17] Marx, Karl (1976), Capital, Volume I, Penguin Books, p. 414.

[18]On the differences between the two, see also the recent work: Kulikoff, Allan (2018), Abraham Lincoln and Karl Marx in Dialogue, New York: Oxford University Press.

[19] Cf. Blackburn, Robin (2011), An Unfinished Revolution: Marx and Lincoln, London: Verso, p. 13: “Đánh bại quyền làm chủ nô lệ và giải phóng nô lệ sẽ không tiêu diệt chủ nghĩa tư bản, nhưng nó sẽ tạo điều kiện thuận lợi hơn nhiều để tổ chức và nâng cao lao động, dù là người da trắng hay da đen. Marx miêu tả những chủ nô giàu có giống như những người quý tộc ở châu Âu, và việc loại bỏ họ như một nhiệm vụ cho loại cuộc cách mạng dân chủ mà ông đã ủng hộ trong Tuyên ngôn Cộng sản là mục tiêu trước mắt của những người cách mạng Đức.”

[20] Marx, Karl (20 May 1865), “Address from the Working Men’s International Association to President Johnson”, The Bee-Hive Newspaper, MECW 20: 100.

[21] Marx, Karl, “Address to the National Labour Union of the United States”, in Musto, Marcello (2014), Workers Unite! The International 150 Years Later, London: Bloomsbury, p. 259.

[22] Marx, Karl, “Address to the National Labour Union of the United States”, in Musto, Marcello (2014), Workers Unite! The International 150 Years Later, London: Bloomsbury, p. 260. See Marx, Karl (1853), “Lord Palmerston”, MECW 12: 341-406.

[23] Marx to Lassalle, 1 or 2 June 1860, MECW 41:152-53. Among the numerous studies dedicated to Marx’s political conception of Russia, see Rjasanow, Dawid (1909), “Karl Marx über den Ursprung der Vorherrschaft Russland in Europa”, Die Neue Zeit, 1909/5, pp. 1-64; and Rabehl, Bernd (1977), ‘Die Kontroverse innerhalb des russischen Marxismus über die asiatischen und westlich-kapitalistischen Ursprünge der Gesellschaft, des Kapitalismus und des zaristischen Staates in Russland’, in Wolter, Ulf (1977), Karl Marx. Die Geschichte der Geheimdiplomatie des 18. Jahrhunderts. Über den asiatischen Ursprung der russischen

Despotie. Berlin: Olle & Wolter, pp. 112-78. See also Bongiovanni, Bruno (1989), Le repliche della storia, Turin: Bollati Boringhieri, especially pp. 171-89.

[24] Cf. Musto, Marcello (2018), Another Marx: Early Manuscripts to the International, London–New York: Bloomsbury, p. 132.

[25] See also Marx to Engels, 20 February 1863, MECW 41: 458, and Engels to Marx, 21 February 1863, MECW 41: 459.

[26] Marx, Karl (1981), Manoscritti sulla questione polacca (1863-1864), Florence: La Nuova Italia, p. 89. For a thematically organized collection of all Marx’s manuscripts on Poland, see Marx, Karl (1961), Manuskripte über die polnische Frage (1863-1864), S’-Gravenhage: Mouton & co. And for a chronological edition based on date of composition, see Marx, Karl (1971), Przyczynki do historii kwestii polskiej. Rękopisy z lat 1863 -1864 / Beitrage zur Geschichte der polnischen Frage. Manuskipte aus den Jahren 1863-1864, Warsaw: Książka i Wiedza.

[27] Marx, Karl (1981), Manoscritti sulla questione polacca (1863-1864), p. 7.

[28] Marx, Karl (1981), Manoscritti sulla questione polacca (1863-1864), p. 7. See Bongiovanni, Biagio, “Introduzione” in Marx, Karl (1981), Manoscritti sulla questione polacca (1863-1864): “Đối với Marx, một người say mê quan sát quốc tế, giải pháp cho các vấn đề bị ràng buộc ở một mức độ nào đó với sự bền bỉ nguy hiểm của các đặc điểm cổ xưa không dễ bị ảnh hưởng bởi tiến bộ xã hội… là một cách sơ khai cho cuộc đấu tranh cuối cùng, nghĩa là giải quyết. mâu thuẫn đặc thù của thế giới do phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa thống trị”, p. xxv.

[29] Marx, Karl (November 1863), “Proclamation on Poland by the German Workers’ Educational Society in London”, in MECW 19: 296.

[30] Marx, Karl (November 1863), “Proclamation on Poland by the German Workers’ Educational Society in London”, in MECW 19: 297.

Tags Vietnamese

Journalism

Biết về Engels: Nhiều hơn là “Cây Vĩ Cầm Thứ Hai bên cạnh Marx” – Mừng sinh nhật lần thứ 201 của ông

Post author By Ksenia Arapko
Post date December 16, 2021

Friedrich Engels đã từng viết rằng ông ấy đã đóng vai như “cây vĩ cầm thứ hai” bênh cạnh Marx. Nhân kỷ niệm 201 năm ngày sinh của ông, chúng ta hãy tưởng nhớ đến những ảnh hưởng sâu sắc của Engels đối với người bạn, người đồng chí cũng như những người đã đóng góp về mặt lý luận của Marx.

Friedrich Engels thậm chí còn hiểu sớm hơn Karl Marx về vị trí trung tâm của các phê phán kinh tế chính trị. Trên thực tế, khi hai người cấp tiến mới bắt đầu quen biết nhau, Engels đã xuất bản nhiều bài báo về chủ đề này hơn người bạn của mình.

Sinh ra cách đây 200 năm, vào ngày 28 tháng 11 năm 1820, tại Barmen, Đức (ngày nay là ngoại ô Wuppertal), Friedrich Engels là một thanh niên đầy triển vọng mà cha, chủ của một xưởng công nghiệp dệt, đã từ chối cho ông cơ hội học đại học và thay vào đó đã hướng dẫn ông vào làm cho công ty tư nhân của mình. Engels, một người vô thần, đã tự học và rất ham hiểu biết. Ông đã ký các tác phẩm của mình với một bút danh khác để tránh xung đột với gia đình tôn giáo bảo thủ của mình.

Hai năm ông ở Anh – nơi ông được cử đến làm việc trong độ tuổi hai mươi hai ở Manchester, tại văn phòng nhà máy bông Ermen & Engels – có ý nghĩa quyết định đối với sự trưởng thành về niềm tin chính trị của ông. Chính tại đó, ông đã tự mình quan sát những tác động của sự bóc lột tư bản đối với giai cấp vô sản, tư hữu và sự cạnh tranh giữa các cá nhân. Ông tiếp xúc với phong trào Chartist và yêu một phụ nữ lao động người Ireland, Mary Burns, người đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của ông. Là một nhà báo xuất sắc, ông đã xuất bản các thông tin ở Đức về các cuộc đấu tranh xã hội bằng tiếng Anh và viết cho báo chí tiếng Anh về những tiến bộ xã hội đang diễn ra trên Lục địa. Bài báo “Phác thảo phê phán kinh tế chính trị”, được xuất bản trong Niên giám Pháp-Đức năm 1844, đã khơi dậy niềm quan tâm lớn đến Marx, người vào thời điểm đó đã quyết định dành tất cả sức lực của mình cho cùng một chủ đề. Hai người bắt đầu hợp tác trong lĩnh vực lý thuyết và chính trị , và sau đấy nữa, sẽ kéo dài đến cuối đời.

Ảnh hưởng của Engels
Năm 1845, Engels xuất bản cuốn sách đầu tiên của mình bằng tiếng Đức, Tình cảnh giai cấp công nhân ở Anh. Như tựa tề của nó đã nhấn mạnh, tác phẩm đó dựa trên “sự quan sát trực tiếp và các nguồn chính thống”, và Engels đã viết trong lời nói đầu rằng kiến thức thực tế về điều kiện sống và làm việc của những người vô sản là “hoàn toàn cần thiết để có thể cung cấp nền tảng vững chắc cho các lý thuyết xã hội chủ nghĩa”. Trong phần mở đầu cống hiến của mình, “Đối với giai cấp công nhân nước Anh”, Engels chỉ ra thêm rằng công việc của ông “trên thực địa” đã mang lại cho ông “kiến thức trực tiếp, không trừu tượng, về cuộc sống thực của người lao động”. Ông chưa bao giờ bị phân biệt đối xử hay “bị họ đối xử như một người nước ngoài”, và ông rất vui khi thấy họ không mắc phải “lời nguyền khủng khiếp về tính hẹp hòi và kiêu ngạo về dân tộc của họ”.

Cùng năm mà chính phủ Pháp trục xuất Marx vì các hoạt động cộng sản của ông, Engels đã theo ông đến Brussels. Ở đó, họ xuất bản Gia Đình Thần Thánh, hay Cuốn sách Phê Phán : Phê phán sự phê phán có tính chất phê phán, Chống lại Bruno Bauer và đồng bọn (cuốn sách chung đầu tiên của ông với Marx) và cả hai cũng cho ra đời một bản thảo đồ sộ chưa xuất bản –Tư tưởng Đức – bị bỏ lại cho “những lời chỉ trích gặm nhấm của chuột ”. Cũng trong thời gian này, Engels cùng với người bạn của mình đến Anh và tận mắt chỉ cho Marx những gì ông đã thấy và hiểu trước đó về phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa. Sau đó, Marx từ bỏ sự phê phán triết học hậu Hegel và bắt đầu cuộc hành trình dài dẫn đến, hai mươi năm sau, đến với tập đầu tiên của Tư Bản. Hai người bạn cũng viết Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản (1848) và tham gia các cuộc cách mạng năm 1848.

Năm 1849, sau thất bại của cuộc cách mạng, Marx buộc phải chuyển đến Anh, và Engels đã sớm chạy theo Marx. Marx nhận phòng trọ ở London, trong khi Engels đến quản lý công việc kinh doanh của gia đình ở Manchester, cách đó khoảng 300km. Theo cách nói của ông, ông đã trở thành “cây vĩ cầm thứ hai” cho Marx, và để tự nuôi sống bản thân và giúp đỡ bạn mình (người thường không có thu nhập), ông đồng ý quản lý nhà máy của cha mình ở Manchester, cho đến năm 1870.

Thư giữa Marx và Engels
Trong suốt hai thập kỷ này, hai người đàn ông đã sống trong thời kỳ căng thẳng nhất trong cuộc đời của họ, khi so sánh các ghi chú nhiều lần trong tuần về các sự kiện chính trị và kinh tế chính của thời đại. Hầu hết trong số 2.500 bức thư họ trao đổi có niên đại từ năm 1849 đến năm 1870, trong thời gian đó, họ cũng gửi khoảng 1.500 bức thư cho các nhà hoạt động và trí thức ở gần 20 quốc gia. Trong tổng số thư này này, vẫn còn 10.000 bức thư cho Engels và Marx từ các bên thứ ba, và 6.000 bức thư khác, mặc dù không còn nguyên vẹn nhưng được biết đã tồn tại. Những bức thư này là một kho tàng, chứa đựng những ý tưởng mà cả Marx và Engels đều không thành công trong việc phát triển đầy đủ ý tưởng, thông tin trong các bài viết của họ.

Rất ít những bức thư từ thế kỷ 19 có thể tự hào được xem như những tài liệu tham khảo uyên bác như những bức thư viết từ ngòi bút của hai nhà cách mạng cộng sản. Marx đọc chín thứ tiếng và Engels thông thạo tới mười hai thứ tiếng. Các chữ cái của họ rất nổi bật vì họ liên tục chuyển đổi giữa các ngôn ngữ và số lượng trích dẫn đã học, bao gồm cả tiếng Latin và tiếng Hy Lạp cổ đại. Hai nhà nhân văn này cũng là những người yêu văn học lớn. Marx thuộc lòng những đoạn văn của Shakespeare và không bao giờ mệt mỏi khi đọc qua các tập Aeschylus, Dante và Balzac của ông. Engels trong một thời gian dài là chủ tịch của Viện Schiller ở Manchester và tôn thờ Aristotle, Goethe và Lessing. Cùng với việc thảo luận liên tục về các sự kiện quốc tế và khả năng cách mạng, nhiều cuộc trao đổi của họ liên quan đến những tiến bộ lớn đương thời trong công nghệ, địa chất, hóa học, vật lý, toán học và nhân học. Marx luôn coi Engels là người đối thoại không thể thiếu, tham khảo ý kiến tư duy phản biện của ông bất cứ khi nào ông phải đưa ra quan điểm về một vấn đề gây tranh cãi.

Không chỉ là những người bạn đồng hành tuyệt vời, mối quan hệ tình cảm giữa hai người đàn ông thậm chí còn phi thường hơn. Marx đã tâm sự tất cả những khó khăn cá nhân của mình với Engels, bắt đầu từ sự khó khăn khủng khiếp về vật chất và vô số vấn đề sức khỏe đã hành hạ ông trong nhiều thập kỷ. Engels đã thể hiện sự hy sinh hoàn toàn trong việc giúp đỡ Marx và gia đình ông, luôn làm mọi thứ trong khả năng của mình để đảm bảo cho họ một sự tồn tại ổn định và tạo điều kiện cho việc hoàn thành Tư bản. Marx đã từng rất biết ơn về sự hỗ trợ tài chính này, như chúng ta có thể thấy từ những gì ông ấy viết vào một đêm tháng 8 năm 1867, vài phút sau khi ông ấy hoàn thành việc sửa chữa các dẫn chứng của Tập một: “Tôi nợ bạn đến mức mà cuốn sách này đã được viết ra”.

Đóng góp lý thuyết của Engels
Tuy nhiên, ngay cả trong suốt hai mươi năm làm công việc đó, Engels vẫn không ngừng viết. Năm 1850, ông xuất bản Cuộc chiến nông dân ở Đức, cuốn lịch sử về các cuộc nổi dậy năm 1524-25. Trong đó, Engels đã tìm cách chỉ ra hành vi của tầng lớp trung lưu vào thời điểm đó giống như thế nào với hành vi của giai cấp tư sản nhỏ trong cuộc cách mạng 1848-49, và họ phải chịu trách nhiệm như thế nào đối với những thất bại đã xảy ra. Để tạo điều kiện cho Marx dành nhiều thời gian hơn cho việc hoàn thành các nghiên cứu kinh tế của mình, từ năm 1851 đến năm 1862, Engels cũng đã viết gần một nửa trong số năm trăm bài báo mà Marx đã đóng góp cho tờ New-York Tribune (tờ báo có lượng phát hành lớn nhất ở Mỹ). Ông đã báo cáo với công chúng Mỹ về diễn biến và kết quả có thể xảy ra của nhiều cuộc chiến tranh đã diễn ra ở châu Âu. Trong hơn một lần, ông đã đoán trước được các diễn biến và dự đoán các chiến lược quân sự được sử dụng trên các mặt trận khác nhau, ông tìm kiếm cho mình một niềm say mê mà ông được tất cả các đồng đội biết đến như là “Tướng quân”. Hoạt động báo chí của ông tiếp tục trong một thời gian dài, và vào năm 1870-71, trong khi ông cũng hoạt động rất tích cực trong Hiệp hội những người đàn ông làm việc quốc tế, ông đã xuất bản Ghi chú của mình về Chiến tranh Pháp-Phổ, một loạt sáu mươi bài báo cho nhật báo tiếng Anh Pall Mall. Công báo phân tích các sự kiện quân sự trước Công xã Paris. Những điều này đã được đón nhận và là minh chứng cho sự sáng suốt của ông đối với các vấn đề quân sự.

Trong mười lăm năm tiếp theo, Engels đã có những đóng góp lý luận chính của mình trong một loạt các tác phẩm chống lại các kẻ thù chính trị trong phong trào công nhân. Từ năm 1872 đến năm 1873, ông đã viết một loạt ba bài báo cho Volksstaat cũng đã được phát hành, dưới dạng một tập sách nhỏ, với tiêu đề Câu hỏi về nhà ở. Ý định của Engels là phản đối việc truyền bá tư tưởng của Pierre-Joseph Proudhon ở Đức và nói rõ với công nhân rằng các chính sách cải cách không thể thay thế một cuộc cách mạng vô sản. Tác phẩm Anti-Dühring, xuất bản năm 1878, được ông mô tả là “sự trình bày ít nhiều có mối liên hệ giữa phương pháp biện chứng và quan điểm thế giới cộng sản”, đã trở thành một điểm quy chiếu quan trọng cho sự hình thành học thuyết Marx.

Mặc dù những nỗ lực của Engels nhằm phổ biến Marx qua những luận chiến với các bài đọc đơn giản khác, cần được phân biệt với sự truyền bá thô tục của thế hệ Dân chủ Xã hội Đức sau này. Việc ông sử dụng khoa học tự nhiên đã mở đường cho một quan niệm tiến hóa về các hiện tượng xã hội, và đã làm giảm sắc thái trong sự phân tích của Marx. Chủ nghĩa xã hội: Không tưởng và Khoa học (1880), cũng như một bản làm lại ba chương của Anti-Dühring, có tác động thậm chí còn lớn hơn văn bản gốc. Nhưng bất chấp những giá trị của nó, và thực tế là nó đã được lưu hành gần như rộng rãi như Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản, các định nghĩa của Engels về “khoa học” và “chủ nghĩa xã hội khoa học” sau đó bị những người theo chủ nghĩa Marx–Lenin sử dụng để loại bỏ bất kỳ cuộc thảo luận phê phán nào về luận án của “những người sáng lập chủ nghĩa cộng sản”.

Phép biện chứng của tự nhiên, những mảnh vụn của một dự án mà Engels đã làm việc lẻ tẻ trong khoảng thời gian từ năm 1873 đến năm 1883, đã trở thành đối tượng của cuộc tranh cãi lớn. Đối với một số người, đó là nền tảng của chủ nghĩa Marx, trong khi đối với những người khác, đó là thủ phạm chính dẫn đến sự ra đời của chủ nghĩa giáo điều Soviet. Ngày nay, nó nên được đọc như một tác phẩm chưa hoàn chỉnh, bộc lộ những hạn chế của Engel nhưng cũng là tiềm năng chứa đựng trong phê bình sinh thái của ông. Mặc dù việc sử dụng phép biện chứng của ông ở đó chắc chắn đã làm giảm tính phức tạp về mặt lý thuyết và phương pháp luận trong tư tưởng của Marx, nhưng sẽ không đúng nếu quy trách nhiệm về nó – như nhiều người đã làm – về tất cả những gì họ thấy không đồng ý trong các bài viết của Marx, hoặc chỉ đổ lỗi cho Engels về những sai sót lý thuyết hoặc thậm chí những thất bại về chính trị.

Năm 1884, Engels xuất bản Nguồn gốc của Gia đình, Sở hữu Tư nhân và Nhà nước, một phân tích về các nghiên cứu nhân học do Lewis Morgan người Mỹ thực hiện. Morgan đã phát hiện ra rằng quan hệ mẫu hệ có trước quan hệ phụ hệ trong lịch sử. Đối với Engels, đây là một tiết lộ quan trọng liên quan đến nguồn gốc loài người như “lý thuyết của Darwin đối với sinh học và lý thuyết của Marx về giá trị thặng dư đối với kinh tế chính trị”. Gia đình đã chứa đựng những đối kháng mà sau này sẽ phát triển trong xã hội và nhà nước. Sự áp bức giai cấp đầu tiên xuất hiện trong lịch sử loài người “đồng thời với sự áp bức về giới tính nữ của nam giới”. Đối với vấn đề bình đẳng giới, cũng như các cuộc đấu tranh chống thực dân, Engels không bao giờ ngần ngại đề cao nguyên nhân giải phóng. Cuối cùng, vào năm 1886, ông xuất bản một tác phẩm luận chiến nhằm vào sự trỗi dậy của chủ nghĩa duy tâm trong giới học thuật Đức, Ludwig Feuerbach và Sự cáo chung của triết học cổ điển Đức (1886).

Đọc Engels vào năm 2021
Engels sống lâu hơn Marx mười hai năm. Trong thời gian đó, ông đã cống hiến hết mình cho tài sản văn học của bạn mình và cho sự lãnh đạo của phong trào công nhân quốc tế. Sự đóng góp to lớn của ông đối với sự phát triển của các đảng công nhân ở Đức, Pháp và Anh được thể hiện rõ trong một số bài báo cho các tờ báo xã hội chủ nghĩa lớn vào thời điểm đó, bao gồm Die Neue Zeit, Le Sociale và Critica Sociale, trong lời chào mừng các đại hội đảng, cũng như hàng trăm bức thư mà ông đã viết trong thời kỳ này. Engels đã viết nhiều về sự ra đời và các cuộc tranh luận đang diễn ra liên quan đến Quốc tế thứ hai, đại hội thành lập diễn ra vào ngày 14 tháng 7 năm 1889. Điều quan trọng hơn nữa là ông đã cống hiến sức lực của mình cho việc truyền bá chủ nghĩa Marx.

Engels được giao cho nhiệm vụ cực kỳ khó khăn là chuẩn bị xuất bản các bản thảo của Tập hai và ba Bộ tư bản mà Marx đã không thể hoàn thành. Ông cũng giám sát các ấn bản mới của các tác phẩm đã xuất bản trước đây, một số bản dịch, đồng thời viết lời tựa và lời nói sau cho các ấn bản khác nhau của các tác phẩm của Marx. Trong phần giới thiệu mới về Cuộc đấu tranh giai cấp của Marx ở Pháp (1850), được viết vài tháng trước khi ông qua đời, Engels đã xây dựng một lý thuyết về cuộc cách mạng cố gắng thích ứng với bối cảnh chính trị mới ở châu Âu. Ông lập luận rằng giai cấp vô sản đã trở thành đa số xã hội, và triển vọng nắm quyền thông qua các phương tiện bầu cử – với quyền phổ thông đầu phiếu – khiến họ có thể đồng thời bảo vệ tính cách mạng và tính hợp pháp.

Khác với các đảng viên Đảng Dân chủ Xã hội Đức, những người đã vận dụng văn bản của mình theo chủ nghĩa cải cách, hợp pháp, Engels nhấn mạnh rằng “cuộc chiến trên đường phố” vẫn có vị trí của nó trong cuộc cách mạng. Engels tiếp tục, cuộc cách mạng không thể hình thành nếu không có sự tham gia tích cực của quần chúng, và điều này đòi hỏi “công việc lâu dài và kiên nhẫn”. Đọc Engels ngày nay, 201 năm kể từ ngày sinh của ông, làm cho chúng ta tràn đầy khát vọng mới để thực hiện theo con đường mà ông đã sáng tạo.

Người dịch: Sally Mju

Tags Vietnamese

Journalism

Karl Marx: Vẫn cần thiết để suy nghĩ về sự thay thế cho chủ nghĩa tư bản

Post author By Ksenia Arapko
Post date December 15, 2021

1. Marx nào?
Sự trở lại của tư tưởng Marx sau cuộc khủng hoảng kinh tế năm 2008 khác hẳn với sự quan tâm đối với những phê bình kinh tế của ông. Nhiều tác giả, trong toàn bộ các bài báo, tạp chí, sách và học thuật, đã quan sát cách phân tích của Marx để chứng tỏ sự quan trọng và sự hiểu biết về những mâu thuẫn và cơ chế hủy diệt của chủ nghĩa tư bản. Tuy nhiên, trong vài năm gần đây, người ta cũng đã xem xét lại Marx với tư cách là một nhân vật chính trị và nhà lý luận.

Việc xuất bản các bản thảo chưa từng được biết đến trước đây trong ấn bản MEGA II của Đức, cùng với những diễn giải sáng tạo về công trình của ông, đã mở ra những chân trời nghiên cứu mới và chứng minh rõ ràng hơn năng lực của ông trước đây trong việc xem xét các mâu thuẫn của xã hội tư bản trên phạm vi toàn cầu và trên các lĩnh vực khác ngoài lĩnh vực mâu thuẫn giữa tư bản và lao động. Trong số các tác phẩm kinh điển vĩ đại về tư tưởng chính trị, kinh tế và triết học, Marx là người có lý lịch thay đổi nhiều nhất trong những thập kỷ mở đầu của thế kỷ XXI.

Như chúng ta đều biết, Bộ Tư bản vẫn chưa hoàn thành vì hoàn cảnh nghèo khó mà Marx đã sống trong hai thập kỷ và vì sức khỏe yếu liên tục của ông liên quan đến những lo lắng hàng ngày. Nhưng Tư Bản không phải là dự án duy nhất vẫn chưa hoàn thành. Sự tự phê phán không thương tiếc của Marx đã làm tăng thêm khó khăn cho nhiều công việc của ông và một mặt khó khăn khác đó là lượng lớn thời gian mà ông dành cho nhiều dự án muốn xuất bản là do sự nghiêm khắc cực độ mà ông phải chịu đựng trong tất cả những tư tưởng của mình. Khi còn trẻ, Marx nổi tiếng với những người bạn đại học vì sự tỉ mỉ của mình. Có những câu chuyện mô tả ông như một người đã từ chối ‘viết một câu nếu ông không thể chứng minh điều đó bằng mười cách khác nhau’. Đây là lý do tại sao học giả trẻ tuổi sung mãn nhất trong phe Cánh tả Hegel vẫn xuất bản ít hơn nhiều học giả khác. Marx vẫn tin rằng thông tin của ông không đủ và các phán đoán của ông còn non nớt, chính điều đó đã ngăn cản ông xuất bản các bài viết còn ở dạng phác thảo hoặc rời rạc. Nhưng đây cũng là lý do tại sao ghi chú của ông cực kỳ hữu ích và nên được coi là một phần không thể thiếu trong công việc của ông. Sự lao động miệt mài không ngừng của ông đã mang lại những hệ quả lý thuyết phi thường cho tương lai.

Điều này không có nghĩa là những văn bản chưa hoàn chỉnh của ông ngang ký với những văn bản đã được xuất bản. Chúng ta nên phân biệt năm loại tác phẩm: các tác phẩm đã xuất bản, các bản thảo chuẩn bị của chúng, các bài báo, thư từ và sổ ghi chép các đoạn trích. Nhưng cũng cần phải phân biệt trong các loại này vì một số văn bản đã xuất bản của Marx không nên được coi là lời kết của ông về các vấn đề hiện tại. Ví dụ, Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản được Friedrich Engels và Marx coi là một tài liệu lịch sử từ thời trẻ của họ chứ không phải là văn bản xác thực các quan niệm chính trị quan trọng của họ được nêu ra. Hoặc cần phải nhớ rằng các bài viết tuyên truyền chính trị và bài viết khoa học thường không kết hợp với nhau. Những sai sót kiểu này rất thường xuyên xảy ra trong các tài liệu thứ cấp về Marx. Đó là chưa kể đến sự vắng mặt trong trong các công trình soạn thảo lại tư tưởng của ông.

Các văn bản từ những năm 1840 không thể được trích dẫn một cách bừa bãi cùng với những văn bản từ những năm 1860 và 1870, vì chúng không mang hàm lượng kiến thức khoa học và kinh nghiệm chính trị như nhau. Một số bản thảo Marx chỉ viết cho chính ông, trong khi những bản thảo khác là tài liệu chuẩn bị thực tế cho việc xuất bản sách. Một số đã được Marx sửa lại và thường xuyên cập nhật, trong khi những cuốn khác bị ông bỏ qua vì không có khả năng cập nhật thông tin của chúng (trong danh mục này có Tư bản, Tập III). Một số bài báo có nội dung cân nhắc có thể được coi là sự hoàn thành các tác phẩm của Marx. Tuy nhiên, những bài khác đã được viết nhanh chóng để kiếm tiền và trả tiền nhà. Một số bức thư bao gồm quan điểm xác thực của Marx về các vấn đề được thảo luận. Những lá thư khác chỉ chứa thông tin không quan trọng lắm, bởi vì chúng được gửi đến những người bên ngoài vòng kết nối của Marx, những người mà Marx cần phải ngoại giao. Cuối cùng, có hơn 200 cuốn sổ ghi chép tóm tắt (và đôi khi là bình luận) của tất cả những cuốn sách quan trọng nhất mà Marx đã đọc trong suốt một thời gian dài từ năm 1838 đến năm 1882. Chúng rất cần thiết cho sự hiểu biết về nguồn gốc lý thuyết của ông và của những yếu tố đó ông đã không thể phát triển như mình mong muốn.

2.Lý lịch của một ông già cổ điển vẫn còn nhiều điều để bàn bạc
Nghiên cứu gần đây đã bác bỏ các cách tiếp cận khác nhau làm giảm quan niệm của Marx về xã hội cộng sản đối với sự phát triển vượt trội của lực lượng sản xuất. Đặc biệt, nó cho thấy tầm quan trọng của ông đối với câu hỏi sinh thái: trong nhiều lần lặp đi lặp lại, ông tố cáo thực tế rằng sự mở rộng của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa không chỉ làm gia tăng việc trộm cắp sức lao động của công nhân mà còn cướp đoạt tài nguyên thiên nhiên. Một câu hỏi khác mà Marx rất quan tâm là vấn đề di cư. Ông chỉ ra rằng phong trào cưỡng bức lao động do chủ nghĩa tư bản tạo ra là một thành phần chính của sự bóc lột tư sản và chìa khóa để chống lại điều này là sự đoàn kết giai cấp giữa những người lao động, bất kể nguồn gốc của họ hay bất kỳ sự phân biệt nào giữa lao động địa phương và lao động nhập khẩu.

Hơn nữa, Marx đã tiến hành các cuộc điều tra kỹ lưỡng về các xã hội bên ngoài châu Âu và thể hiện rõ ràng bản thân chống lại sự tàn phá của chủ nghĩa thực dân. Những cân nhắc này đều quá rõ ràng đối với bất kỳ ai đã đọc Marx, mặc dù chủ nghĩa hoài nghi ngày nay đang trở nên phổ biến trong một số lĩnh vực học thuật nhất định.

Chìa khóa đầu tiên và ưu việt để hiểu được nhiều mối quan tâm khác nhau về địa lý trong nghiên cứu của Marx, trong suốt thập kỷ cuối cùng của cuộc đời ông, nằm ở kế hoạch của ông nhằm cung cấp kiến thức phong phú hơn về động lực của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa trên phạm vi toàn cầu. Nước Anh từng là lĩnh vực quan sát chính của Tư Bản Tập I; sau khi xuất bản, ông muốn mở rộng điều tra kinh tế xã hội cho hai tập Tư bản vẫn còn đang viết. Chính vì lý do này mà ông quyết định học tiếng Nga vào năm 1870 và sau đó liên tục yêu cầu sách và số liệu thống kê về Nga và Mỹ. Ông tin rằng việc phân tích những chuyển đổi kinh tế của các quốc gia này sẽ rất hữu ích để hiểu được những hình thức có thể có mà chủ nghĩa tư bản có thể phát triển trong các thời kỳ và bối cảnh khác nhau. Yếu tố quan trọng này bị đánh giá thấp trong tài liệu thứ cấp về chủ đề – chủ nghĩa thời thượng ngày nay – ‘Marx và chủ nghĩa châu Âu’.

Một câu hỏi quan trọng khác đối với nghiên cứu của Marx về các xã hội ngoài châu Âu là liệu chủ nghĩa tư bản có phải là điều kiện tiên quyết cần thiết cho sự ra đời của xã hội cộng sản hay không và nó phải phát triển ở cấp độ nào trên trường quốc tế. Quan niệm đa tuyến rõ ràng hơn, mà Marx đã giả định trong những năm cuối đời, đã khiến ông nhìn nhận một cách chăm chú hơn về những đặc thù lịch sử và sự không đồng đều của sự phát triển kinh tế và chính trị ở các quốc gia và bối cảnh xã hội khác nhau. Marx trở nên rất nghi ngờ về sự chuyển giao các phạm trù diễn giải giữa các bối cảnh lịch sử và địa lý hoàn toàn khác nhau, và như ông đã viết, ông cũng nhận ra rằng “các sự kiện có sự giống nhau nổi bật, diễn ra trong các bối cảnh lịch sử khác nhau, dẫn đến các kết quả hoàn toàn khác nhau”. Cách tiếp cận này chắc chắn đã làm tăng thêm những khó khăn mà ông phải đối mặt trong quá trình hoàn thành Tư Bản – vốn đã gập ghềnh của ông và việc viết chậm của nó đã khiến ông chấp nhận rằng công việc lớn của mình sẽ vẫn chưa hoàn thành. Nhưng nó chắc chắn đã mở ra những hy vọng về các cuộc cách mạng mới.

Marx đã đi sâu vào nhiều vấn đề khác, mặc dù thường bị đánh giá thấp, hoặc thậm chí bị bỏ qua, những điều mà hiện tại cực kỳ quan trọng cốt yếu đối với chương trình nghị sự chính trị của thời đại chúng ta. Trong số này có quyền tự do cá nhân trong lĩnh vực kinh tế và chính trị, giải phóng giới, phê phán chủ nghĩa dân tộc, và các hình thức sở hữu tập thể không do nhà nước kiểm soát. Vì vậy, ba mươi năm sau khi bức tường Berlin sụp đổ, người ta mới có thể đọc thấy một Marx rất không giống với nhà lý thuyết theo chủ nghĩa giáo điều, chủ nghĩa kinh tế học và chỉ quan tâm đến mỗi Châu Âu. Người ta có thể tìm thấy trong tác phẩm văn học đồ sộ của Marx một số phát biểu gợi ý rằng sự phát triển của lực lượng sản xuất đang dẫn đến sự giải thể của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa. Nhưng sẽ là sai lầm nếu quy cho ông ấy bất kỳ ý tưởng nào rằng sự ra đời của chủ nghĩa xã hội là một tất yếu lịch sử. Thật vậy, đối với Marx, khả năng biến đổi xã hội phụ thuộc vào giai cấp công nhân và năng lực của họ, thông qua đấu tranh, để mang lại những biến động xã hội dẫn đến sự ra đời của một hệ thống kinh tế và chính trị thay thế.

3. Sự thay thế cho chủ nghĩa tư bản
Ở khắp Châu Âu, Bắc Mỹ và nhiều khu vực khác trên thế giới, bất ổn kinh tế và chính trị hiện là một đặc điểm dai dẳng của đời sống xã hội đương đại. Toàn cầu hóa, khủng hoảng tài chính, sự gia tăng của các vấn đề sinh thái và đại dịch toàn cầu gần đây, chỉ là một vài trong số những cú sốc tạo ra những căng thẳng và mâu thuẫn của thời đại chúng ta. Lần đầu tiên kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, ngày càng có sự đồng thuận toàn cầu về sự cần thiết phải xem xét lại logic tổ chức thống trị của xã hội đương đại và phát triển các giải pháp kinh tế và chính trị mới.

Ngược lại với phương trình của chủ nghĩa cộng sản với chế độ chuyên chính vô sản, được tán thành trong việc tuyên truyền “chủ nghĩa xã hội thực sự đang tồn tại”, cần phải nhìn lại những suy ngẫm của Marx về xã hội cộng sản. Ông từng định nghĩa nó là ‘hiệp hội của những cá nhân tự do’. Nếu chủ nghĩa cộng sản hướng tới một hình thức xã hội cao hơn, thì chủ nghĩa cộng sản phải thúc đẩy các điều kiện cho ‘sự phát triển đầy đủ và tự do của mọi cá nhân’.

Trong Tư bản, Marx đã bộc lộ tính cách ngoan cố của hệ tư tưởng tư sản. Chủ nghĩa tư bản không phải là một tổ chức xã hội trong đó con người, được bảo vệ bởi các quy phạm pháp luật công bằng, có khả năng bảo đảm công lý và bình đẳng, được hưởng tự do thực sự và sống trong một nền dân chủ hoàn thiện. Trên thực tế, họ bị biến chất thành những đồ vật đơn thuần, có chức năng chính là sản xuất hàng hóa và thu lợi nhuận cho người khác.

Để lật ngược tình trạng này, việc sửa đổi việc phân phối hàng hóa tiêu dùng là chưa đủ. Điều cần thiết là thay đổi căn bản trình độ tài sản sản xuất của xã hội: “người sản xuất chỉ có thể tự do khi họ sở hữu tư liệu sản xuất”. Mô hình xã hội chủ nghĩa mà Marx đã nghĩ đến không cho phép tình trạng nghèo đói nói chung mà hướng tới việc đạt được sự giàu có tập thể hơn và sự thỏa mãn nhu cầu cao hơn.

Tuyển tập này của Marx trình bày một chủ nghĩa Marx theo nhiều cách khác, với quyển sách quen thuộc với các trào lưu thống trị của chủ nghĩa Marx thế kỷ XX. Mục đích kép của nó là góp phần vào một cuộc thảo luận phê phán mới về một số chủ đề cổ điển trong tư tưởng của Marx và phát triển sự phân tích sâu hơn về một số câu hỏi mà cho đến gần đây tương đối ít được chú ý đến. Kết quả là một bộ tuyển tập sẽ là không thể thiếu đối với tất cả các chuyên gia trong lĩnh vực này và điều này cho thấy rằng các phân tích của Marx ngày nay được cho là còn gây được tiếng vang mạnh mẽ hơn so với thời của ông ấy.

Người dịch: Sally Mju

Tags Vietnamese

Recent Posts

Recent Comments

Archives

Categories

Archive

Follow

Newsletter

Contact

© Copyright Marcello Musto

Privacy Policy

Design by Smith&Brown